nr. 2 – juni 2022

Levensstijl en leefomgeving hebben, net als arbeidsongeschiktheid en vervroegde pensionering, grote invloed op de kosten van onze vergrijzende samenleving. Desondanks krijgt preventief gezondheidsbeleid onvoldoende aandacht. Zijn we mischien ‘penny wise and pound foolish’? In deze editie van Geron inspiratie genoeg om het in de toekomst beter te doen!

Coverfoto: Bea Straver, ‘Trotse kameraden’

Redactioneel: Leefstijl en preventie: ‘penny wise’

Eén van ons maakte jaren terug (2004) bij een 654 bladzijden tellend rapport, over de impact van de vergrijzing op de gezondheidszorg en de ouderenzorg, de verzuchting: “mocht ik maar een even dik rapport maken over preventie”. Wij citeerden in dat rapport Derek Wanless’ Review uit 2002 in het Verenigd Koninkrijk, waarin hij aantoont dat verhoogde productiviteit, en ook meer aandacht voor eigen verantwoordelijkheid en preventie, de kostentoename van de vergrijzing zou kunnen halveren.   In de zorgsector gaat de…

Werken aan hersengezondheid: “be ambitious about prevention”

Met de vergrijzing van onze bevolking stijgt het aantal personen met dementie. Dat leidt tot prognoses van een verdubbeling de volgende decennia. Daarbij wordt echter te weinig aandacht gegeven aan de kansen om die stijging via primaire preventie, via hersengezonde leefstijl, te beperken.   In september 2021 publiceerde de Vlaamse minister Wouter Beke van Volksgezondheid het nieuwe dementiebeleidsplan. Daarin worden nieuwe prevalentiecijfers opgenomen, gebaseerd op informatie van Alzheimer Europe (Alzheimer Europe, 2020) en de recentste bevolkingsprognoses voor Vlaanderen. Daaruit blijkt…

Het Supreme Nudge project 

Een gezonde leefstijl kan het risico op chronische ziekten verlagen, maar het aanleren en volhouden van een gezonde leefstijl is niet eenvoudig. Interventies gericht op de leefomgeving waarin gezondheidsgedrag plaatsvindt, hebben de potentie om de volksgezondheid te verbeteren. In het Supreme Nudge project wordt uitgezocht hoe veranderingen in de supermarktomgeving en een context-specifieke wandelcoach-app kunnen bijdragen aan een gezondere leefstijl.   Hart- en vaatziekten (HVZ) vormen nog steeds één van de meest voorkomende oorzaken van sterfte. Een gezond voedingspatroon en…

Column: Loser!

Ik noem mezelf, nu net een jaartje met pensioen, graag oudere-in-opleiding. Ik ga weer naar school.  AOW’er worden voelt als ooit de overgang van de lagere naar de middelbare school. Als rijpe senior had je veel kennis en ervaring in je werk en jongeren keken naar je op zoals eersteklassertjes ooit naar de grote jongens en meisjes in de zesde. Maar nu kom je als brugpiepertje de school van de ouderdom binnen en kijk je op tegen de tachtigers en…

Zorgverleners betrokken bij langdurige zorg vanuit een Europees perspectief

Eind vorig jaar verscheen het rapport 'Polices for long-term cares', in opdracht van het Europees Parlement. De studie analyseert de uitdagingen waarmee professionals en mantelzorgers in de langdurige zorg worden geconfronteerd, met specifieke aandacht voor ‘atypische’ vormen van langdurige zorg (bijvoorbeeld via inwonende zorg of via platformwerk) en zorgverleners (bijvoorbeeld zorgverleners van buitenlandse origine). Suggesties worden geformuleerd om de geïdentificeerde uitdagingen aan te pakken, dit zowel op nationaal als Europees niveau.  In haar toespraak over ‘De Staat van de Unie 2021’…

De elektrische fiets en verkeersveiligheid

In Nederland wordt van oudsher veel gefietst, ook door ouderen. Oudere fietsers zijn in de afgelopen jaren, mede door de komst van de elektrische fiets (e-fiets), vaker en verder gaan fietsen. Tegelijkertijd neemt het aantal verkeersdoden en ernstig gewonden onder oudere fietsers toe. Dit artikel bespreekt de ontwikkeling van het gebruik van de e-fiets, de gezondheidseffecten en de toegenomen fietsonveiligheid van ouderen.  Fietsmobiliteit in Nederland De fiets vervult een belangrijke rol in het Nederlandse mobiliteitssysteem. Al jarenlang verplaatsen Nederlanders zich…

Hoe leeftijd een bron van discriminatie vormt

Leeftijd vormt een bron van een van de meest doordrongen vormen van discriminatie: agisme. Geen onschuldig fenomeen, zo stelt ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het is alomtegenwoordig: institutioneel, in onze relaties én in onze gedachtegang. De impact op de gezondheid en het welzijn is enorm. Hoog tijd voor sensibilisering en voor de erkenning van ieder persoon, ongeacht leeftijd.   Agisme (Engels: ageism) is in onze samenleving één van de meest wijdverspreide, maatschappelijk aanvaarde en gelijktijdig onderkende vormen van discriminatie. Maar wat…

CALICO: een nieuwe manier van wonen in de stad

Net als andere grote Europese steden, kent het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een stedelijke huisvestingsproblematiek die voornamelijk de meest kwetsbare bewoners raakt. Deze wooncrisis kenmerkt zich door hoge vastgoed- en huurprijzen en een tekort aan sociale woningen. Heel wat mensen, waaronder gezinnen met een laag inkomen, ouderen, éénoudergezinnen, vrouwen etc. hebben hierdoor minder toegang tot goede en betaalbare huisvesting. Deze problematiek in combinatie met andere stedelijke uitdagingen, zoals demografische tendensen (vb. vergrijzende bevolking) en drempels in toegang tot gezondheidszorg, vraagt om…

Gezond leven volgens ouderen

Hoe kijken ouderen zelf aan tegen gezond ouder worden? Wat hebben ouderen nodig om gezond(er) oud te worden? We vroegen het aan henzelf, en het antwoord luidde: actief en betrokken blijven, zowel fysiek, sociaal als mentaal. En áls ze zorg nodig hebben, dan waarderen ze wederkerigheid, vertrouwen en een persoonlijke en positieve benadering, waarin ze autonoom blijven tijdens hun interactie met een verpleegkundige of andere zorgprofessional.  Uitdaging voor zorgprofessionals De meeste mensen willen graag oud worden in een goede gezondheid,…

Naar de kern van pensioenkeuzes

Pensioendeelnemers staan voor steeds meer (complexe) financiële keuzes, waarbij feiten en cijfers belangrijk zijn maar tegelijkertijd vaak onvoldoende om mensen te helpen bij het kiezen van het beste alternatief. Deelnemers moeten in staat worden gesteld relevante waarden en voorkeuren aan die feiten en cijfers te verbinden. Dit artikel laat zien welke waarden en voorkeuren relevant zijn bij het maken van pensioenkeuzes.  Betere begeleiding bij het maken van pensioenkeuzes Volgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) maken mensen pensioenkeuzes soms op basis…

Ageisme in de gezondheidszorg

Ageisme zit diepgeworteld in onze samenleving. Vraag aan mensen welke begrippen ze associëren bij ‘ouderen’ of ‘ouder worden’, en je zal niet veel positieve reacties krijgen. Algemeen wordt daarbij de negatieve impact van ageisme op het welzijn van de ouderen onderschat. Bovendien denken we wellicht met z’n allen veel te gemakkelijk dat gezondheidswerkers niet vatbaar zijn voor deze negatieve beeldvorming. Wij namen de proef op de som.  Ageisme: what’s in a name? Ageisme is een ‘umbrella begrip’ en heeft zowel…

Boekbespreking: Aanraking in tijden van huidhonger

Els Messelis schreef als gerontoloog al verschillende boeken over diverse thema’s rond ouder worden. Zij heeft in Vlaanderen bekendheid in onderwerpen als grensoverschrijdend gedrag, intimiteit en seksualiteit. Dat zij een boek over huidhonger schreef was geen verrassing. Mijn verwachtingen als lezer waren dus bijzonder hoog. Het boek stelt niet teleur wat betreft de diversiteit van onderwerpen en het bespreken van boeiende thema’s die buiten de heteronormativiteit vallen, zoals open relaties of seksuele dienstverlening vanuit een zorgmodel. Door de COVID-19-crisis leerden…

Gerongrafiek: Overgewicht, een groeiend probleem op elke leeftijd

Levensstijl is van invloed op de gezondheid, de gezondheidszorgkosten, de kosten voor de ouderenzorg, maar ook de kosten van arbeidsongeschiktheid en vervroegde pensionering.   Om zicht te krijgen op toekomstige druk op de gezondheidszorg ging het RIVM na hoe levensstijlkenmerken - zoals voeding, bewegen, roken en alcoholgebruik – zich mogelijk ontwikkelen tussen nu en 2040. Overgewicht wordt gezien als een belangrijke component. Het risico op gezondheidsproblemen bij mensen met overgewicht neemt toe bij een stijgende Body Mass Index (BMI). Het…

Voelt u zich hier veilig?

De van oudsher grote gebouwen van verpleeghuizen, waarin veelal meer dan 100 mensen met een hoge zorgbehoefte met veel toezicht wonen, maken geleidelijk aan plaats voor meerdere kleinere bouweenheden waarbij zorg in vrijstaande of geschakelde groepswoningen wordt geboden. Het doel hiervan is het verhogen van het welbevinden van de bewoners. Hoe veilig voelen bewoners met cognitieve beperkingen zich in deze nieuwe leefomgeving en voelen zij zich hierin thuis?  Bij vrijstaande groepswoningen komen bewoners die hun woning verlaten niet meer in…

Gedicht: Dankbaar

Ik schrijf dit alweer met mijn breinen vingers op dit papieralsof wij nog nu en nog hiersamen behoren te zijn. Zo is het met al mijn organen:ik ben als een vader, een kindeen keizer zo dankbaar en blindvoor mijn schattige onderdanen (en ik zou hier nog duizend couplettenover mijn tong en mijn tandenmijn huid, mijn haar en mijn handentussen kunnen zetten) die ik ben en al ben vergetenen wat ik nog steeds niet ken;ik wil je zo graag laten wetenhoe…

Kunst-zinnig in de zorg

Steeds vaker werken kunstenaars samen met ouderen. Denk aan dans, tekenen, theater spelen of zingen. De kunstenaar is een speler in het sociale domein en de langdurige ouderenzorg die iets toevoegt aan dat wat zorg- en welzijnsprofessionals hebben. Echter, wat is precies die bijdrage en hoe ervaren ouderen dat?   Mondiale trend Wereldwijd zien we de opkomst van de kunstenaar in het sociale domein en de ouderenzorg. Via allerlei kunstvormen trachten zij zowel intramuraal als in de wijk een bijdrage…

Naar eigentijdse vormen van zeggenschap door ouderen

De zeggenschap van ouderen in besluitvorming wordt gezien als een belangrijk democratisch ideaal, en krijgt vorm via cliëntenraden waarin vertegenwoordigers namens ouderen spreken. In aanvulling hierop is er behoefte bij cliëntenraden en bestuurders om vanuit partnerschap bij te dragen aan de kwaliteit van leven van ouderen. Zij zoeken naar meer eigentijdse vormen van zeggenschap, waarbij ouderen rechtstreeks hun stem ten gehore brengen om snel en tijdig te kunnen inspelen op behoeften en wensen   Een voorbeeld hiervan is Tante Co,…

Liever een goede buur?

De rol van de buurt in het bieden van zorg en ondersteuning voor thuiswonende ouderen wordt steeds belangrijker. Maar hoe kunnen zorgverleners bijdragen aan het opzetten en versterken van lokale buurtnetwerken die ouderen ondersteunen? En hoe ondersteun je wijkbewoners in het signaleren van kwetsbaarheid? Een project in de Hilversumse Meent biedt inzicht.  De buurt: van belang voor praktische hulp en sociaal contact Sinds de opkomst van de participatiemaatschappij, en de daarmee samenvallende verschuiving van zorg voor ouderen in instellingen naar…

Van helpen naar samen doen

In het project Wijksteun vinden Anita Kornman en Clara van Vliet wijksteunvrienden voor ouderen die behoefte hebben aan ondersteuning of sociaal contact in de Rotterdamse wijk de Esch. Hun benadering gaat niet uit van de ander helpen, maar van samen doen. Zij stellen: uiteindelijk is iedereen een hulpverlener. Wat betekent dit in de praktijk? In dit artikel beschrijven ze hun methodiek en belangrijke randvoorwaarden aan de hand van twee voorbeelden en gaan ze in op wat de betekenis hiervan is…

Professionele ‘insider’ verhoogt de sociale cohesie in het seniorencomplex

Student Rosalie Boter (24) woont sinds september 2021 in een seniorencomplex in Assen. Hier voerde zij haar afstudeeropdracht uit voor de opleiding Toegepaste Gerontologie in opdracht van woningcorporatie Actium. Doel van dit onderzoek was om uit te zoeken of een ‘insider’ met een professionele achtergrond kan bijdragen aan het verhogen van de sociale cohesie binnen een seniorencomplex.   Langer zelfstandig thuis wonen De overheid stuurt er steeds meer op aan dat ouderen langer zelfstandig thuis blijven wonen (Ministerie van Volksgezondheid,…

Boekbespreking: Gezond eten – Gezond ouder worden

De mens is al langer op zoek naar dat magische drankje of middeltje dat hem of haar een onsterfelijk leven zou bieden. Helaas, of gelukkig maar, bestaat dit niet. Verouderen en sterven horen bij het leven. De hamvraag is of veroudering afgeremd kan worden en levensbedreigende ziekten kunnen worden weggehouden. Het antwoord op beide vragen is ‘ja’. Maar hoe dan? Daartoe onderzoekt de auteur de invloed van voeding op het verouderingsproces, in combinatie met een verantwoorde manier van leven en…

De COVID-pandemie: een gemiste kans voor een boost van gezonde levensstijl

Het is bekend dat het promoten van een gezonde levensstijl een grote impact kan hebben op het voorkomen van diverse welvaartsziekten. Toch blijkt het moeilijk om werkelijke vooruitgang te boeken op dit gebied, wellicht bij gebrek aan een ‘sense of urgency’. Tijdens de covid-19-epidemie deed zich een unieke kans voor om veel meer in te zetten op gezonde levensstijl. Die kans werd niet gegrepen.   Vijf jaar geleden lanceerde de toenmalige minister van Welzijn, Gezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen, het…