nr. 4 – November 2020

Het thema van deze editie van Geron is ouderenparticipatie.  Een begrip dat zich uitstrekt van actief meedoen in de samenleving, bijvoorbeeld door het verrichten van (vrijwilligers)werk en informele zorg, tot zeggenschap in de zorg die je ontvangt.

In deze coronatijd staat participatie onder extra druk en leggen zowel gastcolumnist Kees Penninx als vaste columnist Frits de Lange een kritische link naar het generatiethema.

Coverbeeld: Kunstschilder Digna Weiss is 77 en nog elke dag actief in haar atelier. Daarnaast verzorgt ze elke maand filmavonden in de CultuurHoek in Driebergen.

Sociale participatie, van containerbegrip tot tastbare activiteiten

Door de jaren heen is in Gerōn veel aandacht geweest voor sociale participatie, een levensader voor ook de ouder wordende mens. Daarbij was de terminologie niet steeds eenduidig. Zo is er in 2012 ingezoomd op het thema in het kader van het Europees jaar van Activ Ageing and solidarity between generations. Activ Ageing is ook het begrip dat gehanteerd wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) Sociale participatie is een containerbegrip merken Marjolein Broese van Groenou en Bianca Suanet op in hun openingsartikel.…

Trends voor vrijwilligerswerk en informele hulp

Zijn ouderen vandaag de dag zo actief in vrijwilligerswerk en informele hulp geven als het beleid en de maatschappelijke beeldvorming veronderstellen? Op basis van gegevens van de Longitudinal Aging Study Amsterdam over de laatste 10 jaar kijken we of het beeld van de actieve oudere correspondeert met de werkelijkheid. Sociale participatie: van containerbegrip tot meetbare activiteit Het beeld is dat ouderen nu sociaal actiever zijn dan ooit en daardoor midden in de samenleving staan. In deze bijdrage willen we dit beeld…

De stem en het perspectief van ouderen in de zorg

Hoe kun je de stem en het perspectief van ouderen meenemen in de zorg? Dat begint met het maken van ruimte. Ruimte in jezelf en ruimte in organisaties voor de inbreng van ouderen.  Tweeslachtigheid in participatie In ons huidig tijdsgewricht hechten beleidsmakers, managers en professionals steeds meer belang aan de stem en het perspectief van ouderen. Ouderen zelf trouwens ook. Dit zien we bijvoorbeeld in de coronacrisis. Het ouderenactivisme bloeit op vanuit de ervaring dat ouderen zich onvoldoende betrokken en…

Van formele inspraak naar bottom-up burgerinitiatief

Participatie kan vele betekenissen hebben. Letterlijk betekent het gewoonweg ‘deelname’: in een bedrijf (aandelenparticipatie), aan concerten of voorstellingen (culturele participatie), aan een fietstocht (sportparticipatie). In deze bijdrage kijken we naar de manier waarop burgers, in al hun maatschappelijke rollen, proberen mee vorm te geven aan hun leefomgeving of – breder – aan de samenleving. We spreken dan over burgerparticipatie, over samen vorm geven aan de ‘polis’.  Vraag naar ander beleid Het begrip participatie heeft in deze context dus ook vaak,…

Nederlandse Ouderen in top vijf ‘Active Ageing’

De ‘Active Ageing Index’ (AAI) is een door de United Nations en Europese Commissie ontwikkelde meetlat om de leefsituatie van ouderen en beleid op diverse terreinen te monitoren als stimulans voor regeringen en belangengroepen.  De index bestaat uit 22 indicatoren die over vier terreinen zijn verdeeld. Drie terreinen geven de feitelijke ervaringen met actief ouder worden weer, te weten arbeid; sociale participatie, en onafhankelijk, gezond en veilig leven. Het vierde terrein beoogt de mogelijkheden van de persoon en de omgeving…

Duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers in tijden van corona

In dit artikel ga ik na welke gevolgen de coronacrisis heeft voor ouderen op de arbeidsmarkt en wat de vooruitzichten zijn. Zijn de kansen van de oudere werkzoekenden (verder) afgenomen? Hebben oudere werknemers meer last van de maatregelen die getroffen werden tegen de verspreiding van het coronavirus, zoals de lockdown en op afstand werken? Krijgt het thema duurzame inzetbaarheid nu minder prioriteit in deze crisisperiode? En wat zijn de perspectieven voor 2021?  De drie pijlers van duurzame inzetbaarheid Vele jaren…

‘Grijs’ ondernemerschap

Het aandeel grijze ondernemers stijgt. Steeds vaker is er aandacht voor nieuw ondernemerschap door mensen die in de werkende maatschappij als meer senior gezien worden. Denk aan iemand die na de pensioengerechtigde leeftijd als zzp’er in dezelfde branche aan de slag gaat, of het openen van een B&B wanneer de kinderen het huis uit zijn. Wat zijn de motivaties om op latere leeftijd nog een eigen bedrijf te beginnen? Wie zijn de ‘grijze’ ondernemers? Centraal in dit artikel staat de ‘grijze…

Ouderen leren ondernemen met Silver Starters

Vijftigplussers lopen net zoveel risico als anderen om werkloos te raken, maar eenmaal werkloos blijven zij langer zonder werk dan andere leeftijdsgroepen. Dit is een van de redenen waarom 10-15% van de senioren overweegt een eigen bedrijf te beginnen, voor of na hun pensionering. Ze zijn hiermee de snelst groeiende groep onder startende ondernemers.  Ouderen op de arbeidsmarkt Hoe kun je als oudere midden in de samenleving staan en maatschappelijk actief blijven als je dit wil? Wat zijn kansen voor…

Ouderenparticipatie in coronatijd: zielig, schuldig of zinnig?

Met dank aan Corona is deze zomer in diverse media de onmin tussen de generaties stevig aangeblazen. Inzet van het debat: het recht van ouderen om zich in het openbaar te vertonen. Na ruim dertig jaar ijveren voor ouderenparticipatie en intergenerationele samenwerking is dat voor mij toch wel een zware dobber. Geen ouderen-participatie maar ouderen-segregatie. Wat zegt dit over het denken in onze samenleving over de positie van ouderen? Echt iets om over na te denken. Want hoe langer de crisis…

En toen sloten de deuren

Begin dit jaar verspreidde het virus Covid-19 zich over de wereld. Ieder land, ook Nederland, dacht de dans te ontspringen, maar kwam toch aan de beurt. Na de eerste focus op de ziekenhuizen, kwam ineens het besef dat ook ouderenzorginstellingen in de gevarenzone lagen. Dat vroeg om crisismaatregelen die ongebruikelijk zijn in deze relatief rustige sector. Nu maken we een tussenbalans op: wat zijn de geleerde lessen van de eerste coronagolf? En hoe zorgen we voor balans tussen veiligheid en…

Grote verschillen in eigen bijdrage aan ouderenzorg

Wie gebruikmaakt van ouderenzorg betaalt vaak een eigen bijdrage. Zeker in het verpleeghuis kunnen de kosten voor ouderen daardoor flink oplopen. Vanwege die kosten staan de eigen bijdragen ook voortdurend ter discussie. Tegelijk is er eigenlijk maar weinig bekend over hoe de eigen bijdragen precies uitpakken voor de financiële situatie van ouderen. Dit artikel poogt hier verandering in te brengen door met behulp van gedetailleerde administratieve data de kosten van de eigen bijdragen voor verschillende groepen ouderen in kaart te…

Hoe breng je de seniorvriendelijkheid van steden in kaart?

Sinds 2015 is Den Haag als eerste Nederlandse gemeente lid van het Global Network for Age-friendly Cities and Communities van de Wereldgezondheidsorganisatie. Onderdeel van dit lidmaatschap is het periodiek evalueren van de seniorvriendelijkheid van de stad. Echter, nergens ter wereld bleek een instrument te bestaan dat dit op een valide wijze kan doen. Vanuit de gemeente Den Haag volgde de opdracht om zo’n instrument te maken. De WHO en de seniorvriendelijke stad De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is sinds 2007 actief in het…

Zorgzame buurten

Het begrip ‘zorgzame buurten’ als mogelijk antwoord op de uitdagingen van een ouder wordende bevolking, wint de laatste jaren aan populariteit binnen het Vlaamse beleidslandschap. Dit artikel gaat dieper in op wat het concept te bieden heeft, en duidt hoe de praktijkvertaling tot onduidelijkheden en foute verwachtingen kan leiden.  Zorgzame buurten: een nieuw Vlaams beleidsbegrip De Vlaamse overheid zoekt, net als veel andere overheden, naar antwoorden om de maatschappelijke uitdagingen die een ouder wordende bevolking met zich meebrengt, aan te pakken.…

Eenzaamheid onder oudere migranten

Voorgaand onderzoek laat zien dat oudere eerste-generatie migranten zich vaak eenzaam voelen. Dit is zorgwekkend gezien de negatieve gevolgen van eenzaamheid voor gezondheid en welbevinden. Gezien de stijging van het aantal (migranten)ouderen in Nederland, wordt in dit artikel de vraag gesteld: waarom zijn oudere migranten eenzamer dan ouderen zonder migratie-achtergrond?   Sociaal welbevinden Ouderen met een migratie-achtergrond in Europa en Noord-Amerika ervaren in vergelijking met ouderen zonder migratie-achtergrond een hogere mate van eenzaamheid (Ciobanu e.a., 2017). In Nederland, waar migranten sinds…

Corona en het sociale- en culturele leven van ouderen

Tot de coronapandemie uitbrak, ging het gemiddeld genomen goed met de kwaliteit van leven van ouderen in Nederland. Dat lijkt nu af te gaan nemen. Naast beschermende maatregelen voor de gezondheid is aanvullend sociaal en cultureel beleid nodig om ouderen de kans en ruimte te bieden gelukkig ouder te worden. Coronacrisis breekt trends in de kwaliteit van leven Oud worden lijkt minder leuk geworden in Nederland. In de maanden na de uitbraak van het coronavirus stonden de media bol van schrijnende…

Het hardnekkige ‘Dor hout’-sentiment

Het begon met uitspraken van Marianne Zwagerman en Jort Kelder, nog in het voorjaar, tijdens de eerste corona-golf. Telegraaf-columnist Zwagerman schreef: “Het dorre hout wordt gekapt, misschien een paar maanden eerder dan zonder virus. Moet iedereen die nog in de bloei van zijn leven zit daar alles voor opofferen?” Jort Kelder zei: “We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben nu aan het redden. Hoeveel economische schade is het redden van mensen die anders twee jaar daarna doodgaan…

Woonvormen voor ouderen tussen wal en schip

Er is in ons land een toenemende vraag naar ouderenhuisvesting, maar het proces van initiatief tot oplevering gaat niet zonder slag of stoot. Het blijkt lastig om in het gereguleerde Nederlandse woonzorglandschap een initiatief te starten dat niet in de bestaande hokjes past. Hoe gaan ‘rebelse’ initiatiefnemers om met de bestaande wet-en regelgeving?   Over het onderzoek In het onderzoek ‘Naar verantwoorde rebellie: Governance en inspraak bij collectieve woonvormen voor ouderen’ dat De Haagse Hogeschool met partners als de Erasmus…

Woonzorg Nederland: wonen met meer ontmoeting

Hoe kan de woning waarin je woont eraan bijdragen dat je onderdeel uitmaakt van een gemeenschap en zelf de regie houdt over je leven? Vanuit die vraag biedt woningcorporatie Woonzorg Nederland woonvormen aan waarin ouderen ‘samen zelfstandig kunnen wonen met een plus’. Saskia Antvelink en Anne van Grinsven van Woonzorg Nederland illustreren in dit artikel op welke manier Woonzorg Nederland bewoners kan faciliteren in ontmoeten en in het met medebewoners betekenis geven aan hun leven.  De buren kennen ‘Dit is…

Waar moeten ouderen straks wonen, en hoe?

Mensen willen – ook als ze ouder worden - graag zelfstandig blijven wonen. Dat hoeft niet per se in het huis waar ze al jaren gewoond hebben. Maar wel in een woning waar het prettig ouder worden is, in een wijk met goede voorzieningen en de mogelijkheid tot sociale contacten. Deze veranderende woonwensen vragen om een gerichte aanpak, investeringen en daadkracht. Een speciaal aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen kwam in mei 2016 met aanbevelingen om te zorgen dat het noodzakelijke veranderproces…

Gedicht Ingmar Heytze: Vogels, vissen

Vogels, vissen Zet de radio uit. Je hoort niets nieuws. De stilte wacht geduldig af. Vouw de krant dicht. Hij was oud voordat hij werd gedrukt. Zoek niet, deel niet, duim niet tot je vierkant ziet. Zet eindelijk het scherm op zwart. Ik ben net zo bang als jij, net zo bezorgd voor iedereen die ik niet missen kan. Ik had ook gespaard voor andere dingen: verre reizen, eerste hulp bij een gebroken hart, een auto die wat vaker start.…

Boekbespreking: Aging thoughtfully

Martha Nussbaum & Saul Levmore (2017). Aging thoughtfully. Conversations about retirement, romance, wrinkles and regret. New York: Oxford University Press. ISBN: 978-0-19-060023-5. 264 blz., €21,99.  Het komt maar zelden voor dat een toonaangevende filosoof zich buigt over het thema ouder worden. Des te verheugender dat de leading lady van de Amerikaanse filosofie, Martha Nussbaum, onlangs samen met de vooraanstaande jurist en econoom Saul Levmore de bundel Aging thoughtfully. Conversations about retirement, romance, wrinkles and regret publiceerde. Ouder worden verschijnt vaak…

Boekbespreking: Voor het eerst – verhalen over ouder worden

Herman van Veen. Voor het eerst – verhalen over ouder worden. Uitgever: Thomas Rap, 2019. ISBN: 9789400404878. 224 blz., €12,50. Een boek als een schatkist, waar je telkens wat uithaalt. Een stukje tekst, een versje, een gedeelde herinnering, een woordgrapje; als schelpjes aan het strand, die je goed bekijkt, teruglegt of meeneemt en verzamelt; misschien wel voor later bewaart. Schijnbaar van de hak op de tak springend, neemt Herman van Veen de lezer mee op zijn reis naar later. Iedereen die…

Beleid op luchtverkeerslawaai

Gezien hun beperkte mobiliteit en de aanzienlijke tijd die zij thuis doorbrengen, worden met name oudere omwonenden van vliegvelden, zoals luchthaven Schiphol, blootgesteld aan luchtverkeerslawaai. Is blootstelling aan meer luchtverkeerslawaai geassocieerd met een slechtere mentale gezondheid van ouderen? En heeft beleid dat gericht was op het verminderen van luchtverkeerslawaai van luchthaven Schiphol geleid tot minder depressieve symptomen bij oudere omwonenden? Blootstelling aan luchtverkeerslawaai en mentale gezondheid Luchtverkeerslawaai kan depressieve symptomen op oudere leeftijd doen toenemen door verschillende mechanismen. Eerder onderzoek suggereert…

Gesignaleerd

Podcast Moeders ten Laste Podcast van de Vlaamse Radiozender Radio 1. Te beluisteren via: https://radio1.be/radio1-podcast-moeders-ten-laste-genomineerd-voor-prix-europa De podcast Moeders Ten Laste van de Vlaamse zender Radio 1 vertelt het verhaal van drie alleenstaande vrouwen die na een leven van hard werken, kinderen opvoeden en een voortdenderend leven moeten vaststellen dat er op het einde van de rit geen rijkdom, maar een hel aan facturen wacht. Het zijn drie verhalen over vrouwen die, gewoon omdat ze vrouw zijn, een groter risico hebben…