Velen stoorden zich aan hen, maar in september deed Sander Schimmelpenninck het nog eens dunnetjes over. Hij stopt met het presenteren van de talkshow ‘Op 1’ mede omdat hij geen aandacht kon krijgen voor zijn vraag “waarom we de ouderen niet beschermen, zodat de rest van Nederland min of meer kon doorleven – ook om te voorkomen dat we economisch volop geraakt zouden worden.” Niemand die hem kon uitleggen “waarom jonge mensen moesten opdraaien voor een virus dat hoofdzakelijk voor ouderen een bedreiging is.”
Ouderen worden weggezet als aparte groep die je moet isoleren van de samenleving. Je vindt deze denkwijze overal terug, al is het wel met een fluwelen handschoen: ouderen zijn een ‘kwetsbare groep’ en moeten beschermd worden. Ik ruik er een vorm van ageism, het stigmatiseren van mensen op basis van hun leeftijd met stereotypen en vooroordelen als: ze zijn niet productief meer en dragen niets meer bij, ze zijn duur en lastig. Ouderen zijn een apart soort mensen, maar we zeggen er dan wel met zoetgevooisde stem bij: juist daarom moet er goed voor hen ‘gezorgd’ worden.
Niet alleen jongeren bezwijken voor deze verleiding. Heleen Dupuis (75), emeritus-hoogleraar medische ethiek en oud-senator voor de VVD, deed het voorstel om in de lockdown ouderen zoveel mogelijk binnen te laten blijven, zodat jongeren de ruimte hebben.
Natuurlijk, je moet rekening houden met iemands leeftijd. In die zin moet je ‘discrimineren’, onderscheiden tussen oud en jong. Dupuis heeft gelijk: ik loop bij corona als 65-jarige een groter risico dan een dertiger en mijd daarom als het even kan de massa. Dat is een eigen keuze. Ik zie dat de meeste ouderen net zo verstandig zijn. Maar thuisblijven als een morele verplichting? Ik geef college aan studenten van begin twintig, die het net zo beroerd vinden als ik om alleen te communiceren via hun beeldscherm. Zo staan er veel vijftigers en zestigers voor de klas en doen zeventigers vrijwilligerswerk. Het is niet zo dat enkel ‘jonge mensen’ de samenleving draaiende houden. De verschillende generaties doen dat met elkaar. En 65plussers vormen inmiddels bijna een kwart van de bevolking. Als we die niet inschakelen in het draaiende houden van de maatschappij, schrijven we mensen af voor een derde van hun levensloop. We groeien toe naar een verder vergrijzende samenleving. Dat moet geen samenleving worden die een hekel heeft aan zichzelf.
Deze pandemie wakkert een Darwinistisch sentiment aan dat ingebakken is in de biologische evolutie. De jongere die zegt: ‘kunnen jullie eens opkrassen, ruimte maken voor een nieuwe generatie?’ en de oudere die dan geïntimideerd antwoordt: ‘ik ga wel aan de kant’. Dit soort sentimenten moeten we bestrijden. Een coherente samenleving heeft een hecht netwerk van generaties nodig. We moeten alert zijn op elke suggestie dat we onderweg zijn om doelbewust een kloof tussen oud en jong te creëren. In Barcelona hadden ze tijdens de lockdown aparte timeslots waarop ouderen en jongeren naar buiten mochten. Dat is mijn ultieme schrikbeeld. Dat je bekeurd wordt als je met een foute leeftijd op straat loopt.