nr. 2 – juni 2025

Hoewel een groep ouderen er zeker recht op heeft, worden aanvullende sociale voorzieningen voor AOW’ers lang niet altijd aangevraagd. Is dat uit schaamte of vanwege onbekendheid met de regelingen? Feit is dat stille armoede onder ouderen bestaat. En volgens ouderenorganisatie KBO-PCOB zelfs toeneemt.

Foto: Rollz (Pexels)

Redactioneel: Het taboe op ouderenarmoede in België en Nederland

“Denn die einen sind im Dunkeln/Und die andern sind im Licht./Und man siehet die im Lichte/Die im Dunkeln sieht man nicht.” Bertolt Brecht (1928). Die Dreigroschenoper. Armoede onder ouderen is geen beleidsprobleem in Nederland. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) concludeerde recentelijk in Armoede en sociale uitsluiting 2023 dat de groep 65-plussers van alle leeftijdsgroepen de minste kans loopt (langdurig) onder de armoedegrens te raken en één van de laagste in de Europese Unie (EU) is. Met de pensionering…

Armoede en vroegtijdige veroudering

Veroudering treedt vroegtijdig op bij mensen in armoede. Statistieken tonen grote verschillen tussen sociaaleconomische groepen in (gezonde) levensverwachting, in de aanwezigheid van chronische ziekten en in zelfgerapporteerde gezondheid. Een beleid gericht op het verbeteren van de leefomstandigheden van mensen in armoede kan deze gezondheidskloof dichten.  Vroegtijdig verouderen Verouderen is een normaal fysiologisch proces van geleidelijke achteruitgang van het functioneren van het menselijk lichaam. Het is een universeel fenomeen dat als een normaal fysiologisch proces wordt beschouwd. Botontkalking, vermindering van de…

Bestaansonzekerheid en het effect op langer thuiswonen

Ouderen met een lage sociaaleconomische status leven vaker in slechtere gezondheid, hebben een grotere kans om dementie te krijgen en komen vaker in een verpleeghuis te wonen. Het bestrijden van bestaansonzekerheid helpt dus bij het verlagen van de zorgvraag en daarmee het voorkomen van een dreigend tekort in de zorg. Het aanpakken van bestaansonzekerheid is veelomvattend. In dit artikel doen wij enkele suggesties om bestaansonzekerheid tegen te gaan om zo de toekomstige zorgvraag te verlagen.   Armoede vergroot gezondheidsverschillen In…

Zingeving en vrijwilligerswerk: een perfecte match

De maatschappij vertrouwt steeds meer op de inzet van vrijwilligers om ondersteuning te bieden aan mensen in kwetsbare situaties. Tegelijkertijd worden maatschappelijke vraagstukken steeds complexer: vergrijzing, eenzaamheid, psychische en fysieke gezondheidsproblemen en financiële zorgen zijn slechts enkele van de uitdagingen. Dit roept de vraag op: hoe stimuleert de gemeenschap van vrijwilligers zichzelf om van betekenis te zijn? Binnen deze context speelt zingeving een essentiële rol, omdat je inzetten voor een ander raakt aan de kern van wat mensen betekenisvol vinden…

Een goed gesprek voeren op de geheugenpoli

De zorg op de geheugenpoli wordt steeds complexer. In de komende jaren zullen de opties voor diagnostiek, predictie en preventie van de ziekte van Alzheimer en dementie alleen maar toenemen. Goede communicatie over deze opties en de wensen van de patiënt is essentieel om zorg op maat te bieden, voor zowel de individuele patiënt als diens naasten. Wat zijn hierbij aandachtspunten voor zorgverleners?  Een goed gesprek voor persoonsgerichte zorg Er komen steeds meer mensen met klachten en zorgen naar de…

Waarom migranten in Nederland zo vaak een armoedig pensioen hebben

Pensioenarmoede komt vaker voor onder niet-westerse migranten dan onder Nederlanders zonder migratieachtergrond. Dit kan verschillende verklaringen hebben: lagere AOW-opbouw, minder werkgeverspensioen, maar ook sociaal-culturele en sociaal-relationele verklaringen. In dit artikel zetten we de belangrijkste verklaringen voor dit groeiende probleem op een rij, met een vergelijking van de Nederlandse situatie met andere Europese landen, en België in het bijzonder.  Pensioenarmoede onder migranten: een groeiend probleem De groep Nederlandse gepensioneerden met een niet-westerse migratieachtergrond wordt steeds groter: waren dit er in 1995…

Ouderenzorg in Vlaanderen: evenwicht zoeken tussen traditie en vernieuwing

De Vlaamse residentiële ouderenzorg bevindt zich in een boeiend spanningsveld tussen historische structuren en nieuwe uitdagingen. Verzuilde netwerken en strikte regelgeving zorgen voor stabiliteit, maar remmen tegelijkertijd vernieuwing en toegang voor nieuwe spelers. Intussen vragen een vergrijzende samenleving en toenemende diversiteit om meer flexibiliteit en transparantie. Om de zorg klaar te maken voor de toekomst, is het essentieel om in te zetten op lokaal maatwerk, duidelijke regelgeving en een evenwichtige samenwerking tussen publieke en private actoren. Het welzijn van ouderen…

Collectieve woonvormen als facilitator voor langer thuiswonende ouderen

De samenleving kent steeds meer ouderen die langer thuis wonen en mettertijd meer ondersteuning behoeven. Ook is er een nijpend woningtekort, lopen zorgkosten op en knellen personeelstekorten in de zorg. De veronderstelling dat collectieve woonvormen kunnen bijdragen aan deze vraagstukken vormde de aanleiding een verkennend onderzoek te doen. Dit artikel geeft een inkijkje in de belangrijkste bevindingen.   Collectieve woonvormen, waar hebben we het dan over? Collectief -of gemeenschappelijk- wonen is een overkoepelende term voor alle vormen van wonen waarbij…

De nieuwe grens van de rusthuissector in de ‘silver economy’

In België, een land dat gekenmerkt wordt door een toenemende vergrijzing, getuigt de opkomst van de ‘silver economy’ van het belang van zorg- en gezondheidsdiensten voor ouderen. Maar hoe zit het met de nieuwe spelers achter deze investeringsmogelijkheden in langdurige zorg, en vooral: hoe geven commerciële overwegingen vorm aan het doel van de sector in België, en dan vooral in Wallonië en het Brussels Gewest?  ‘Commodificatie’ van de ouderenzorg Sinds meer dan vijftien jaar ziet de sector van de rustoorden…

Kan sociaal internetgebruik het sociale netwerk van ouderen versterken?

Sociaal internetgebruik biedt ouderen de mogelijkheid tot sociaal contact, zonder dat je fysiek samen hoeft te zijn. Met gegevens van de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) onderzochten we of sociaal internetgebruik bijdraagt aan een goed sociaal netwerk bij ouderen.  Het onderhouden van een sterk, stabiel en voldoende groot sociaal netwerk is belangrijk; het biedt een belangrijke bron van instrumentele en emotionele steun bij problemen en veranderingen op latere leeftijd. Uit eerder onderzoek weten we dat er meer steun gegeven wordt…

Kwaliteit van leven in balans met financiële leefbaarheid binnen woonzorg

De afgelopen jaren waren thema’s als commercialisering, geen winst op zorg en financiële transparantie niet weg te denken uit het nieuws over de woonzorgsector. Onderzoek naar de financiële stromen in commerciële woonzorggroepen brachten aanzienlijke winsten aan het licht, behaald via zorg voor de meest kwetsbare ouderen. Het toont aan dat we moeten blijven streven naar volle transparantie over financiële stromen in de zorg in alle vormen van woonzorgcentra: publiek, privaat en social profit. Als dit misloopt, is onze bezorgdheid voor…

Pensioenen en armoede onder ouderen in België

Gedurende deze eeuw is het armoederisico van ouderen in België sterk gedaald en is de minimuminkomensbescherming in het pensioenstelsel sterk verbeterd. Dit is het goede nieuws. Het slechte nieuws is dat minstens 9% van de Belgische ouderen nog te weinig inkomen heeft om volwaardig te kunnen deelnemen aan het maatschappelijk leven.  Armoede bij ouderen In deze bijdrage wil ik enkele aspecten belichten van de armoede bij ouderen in België, en de rol van de pensioenen daarin. Het armoederisico (AROP, At…

Een interview met Anjo Geluk-Bleumink

De Raad van Ouderen is door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gevraagd advies te geven over ‘hoe de samenleving in algemene zin kan worden gestimuleerd om te zorgen voor en/of om te zien naar elkaar’ en ‘hoe de groep vitale ouderen hiervoor kan worden geactiveerd’. Als lid van de Raad van Ouderen zat sociologe Anjo Geluk-Bleumink in de schrijfgroep van dit advies. Petra Boersma en Jolanda Lindenberg zochten Anjo op en vroegen haar naar haar ervaringen in…

Boekbespreking: Ouder worden als ervaring – filosofie van het late leven

Suzanne Biewinga (2025), Uitgeverij Boom, Amsterdam (224 pagina’s, € 24,90. ISBN 978 24469079/NUR 730)  Het boek ‘Ouder worden als ervaring’ is een bewerking van een deel van het proefschrift van Suzanne Biewinga ‘Ouder worden als ervaring: een dialogisch onderzoek naar waarheid en betekenis van ouder worden in een samenleving in de eenentwintigste eeuw’. In dit onderzoek wordt een nieuwe semantische ruimte gedragen door drie pijlers van onderzoek: de gesprekken in de filosofiewerkplaats, een literatuuronderzoek naar hedendaagse auteurs en een diepteonderzoek…

Aandacht

Herkent u dat? Een dokter die meer aandacht lijkt te hebben voor het computerscherm dan voor jou, de patiënt. Elke keer dat mij dat gebeurt, vraag ik mij af waar dat gedrag toch vandaan komt. Gaat het echt om willen weten?  De eerste keer was in 2014. Ik weet het nog heel goed. Ik had een bloeduitslag gehad die me naar een specialist bracht. Bij binnenkomst zat hij in een hoek achter de computer, aan twee kanten bijna klem tegen…

Gedicht: Bertolt Brecht

‘k Heb nog een keer gepraat met Bertolt Brecht,in ’54, op het PEN-congresin Amsterdam, toen Emiel van Moerkerkenin ’t Rijksmuseum foto’s van hem nam voor een zelfportret van Rembrandt. Die twee koppen,wat hadden ze verschrikkelijk veel gemeen:dat doodvermoeide en dat boerensluwe,dat frêle als zij en toch keihard als steen. En ook dat: ‘k zie wat jij niet zieten nooit zien zult, al wordt je honderd jaar.Wim Nagel maakte dan ook maar een grapje over ‘Moral’ en ‘Fressen’. En ja, daar…

Armoede neemt af onder 65-plussers, maar koopkracht ook

Tussen 2013 en 2023 is de koopkracht van de Nederlandse bevolking aanzienlijk toegenomen.  De koopkracht van 65-plussers is in diezelfde periode daarentegen gedaald. De twee lijnen in figuur 1 tonen de groei in koopkracht ten opzichte van het referentiejaar 2013. Onder koopkrachtontwikkeling wordt verstaan de ontwikkeling van het inkomen, gecorrigeerd voor inflatie. Voor Nederland als geheel (blauwe lijn) nam de koopkracht tot 2021 toe. Tijdens en na de COVID-19-pandemie volgde een dip. Over de totale periode 2013-2023 nam de koopkracht…

Oud en overbodig? Negatieve beeldvorming over ouderen

Ondanks de waardevolle rol die ouderen spelen in de samenleving, overheersen in de media en in het dagelijkse leven te vaak nog negatieve stereotypen zoals kwetsbaarheid, hulpbehoevendheid en last (volgens sommigen ballast) voor de jongere generaties. Dat hypothekeert hun rol en plaats in de samenleving, maar ook de verbinding tussen generaties.  Hoezo negatief? Beeldvorming over ouderen gaat over de manier waarop de media, het onderwijs, de jongere generaties en de samenleving als geheel ouderen en ouderdom waarnemen, hun gedrag interpreteren…