nr. 2 juni 2024

De meeste ouderen gebruiken met groot gemak tablets, smartphones en social media. Sommigen hebben al kennisgemaakt met beeldzorg, de zorgrobot of zelfs AI, die de zorgprofessional vervangen. Een lonkend perspectief, of  juist een verschraling van de zorg? In deze editie van Geron wordt de inzet van nieuwe technologieën in de ouderenzorg van verschillende kanten belicht.

Foto: Tima Miroshnichenko (Pexels)

Redactioneel: Nieuwe technologieën in de ouderenzorg

De ouderenzorg van vandaag staat onder druk. De schaarste aan zorgverleners in combinatie met het groter aantal ouderen dat zorg nodig heeft, stelt de maatschappij voor belangrijke uitdagingen. Technische hulpmiddelen in de zorg vervullen meer en meer een cruciale rol, worden steeds vaker ingezet en zorgen voor vernieuwing. De verwachtingen zijn hooggespannen, of ze terecht zijn, is nog de vraag. Innovaties in de zorg kunnen op meerdere speelvelden worden ingezet. Dat is de stelling van Eveline Wouters en Teatske Van…

Technologie in de zorg: echt mensenwerk

De zorg voor ouderen staat onder druk. Om de zorg uitvoerbaar, toegankelijk en betaalbaar te houden en bovenal persoonsgericht en kwalitatief op hoogwaardig niveau, is een andere manier van zorgen nodig, waarbij technologische hulpmiddelen een rol kunnen spelen. Hoe doen we dat op een manier die echt werkt?  Rol van het technologische hulpmiddel Om tot anders zorgen te komen, kunnen we op drie speelvelden innovaties inzetten: ten behoeve van het voorkomen of het verplaatsen van zorg en voor het verbeteren…

Naar synergie tussen mens en AI in de ouderenzorg

Al jaren wordt wereldwijd fors geïnvesteerd in Artificial Intelligence (AI), zo ook binnen de Nederlandse ouderenzorg. Ondertussen neemt de kloof tussen het aantal zorgvragers en het aantal gekwalificeerde zorgverleners alleen maar toe. AI kan helpen de kloof te beperken door de doelmatigheid en kwaliteit van de zorg te behouden en te verbeteren. Het is daarom belangrijk om te begrijpen wat AI is en kan, en waar op te letten om AI op verantwoorde wijze in te zetten in de praktijk.…

Column: Werken

Tegenwoordig krijg ik regelmatig de vraag: Werk jij nog? Vermoedelijk omdat ik al enige tijd maandelijks AOW ontvang en mezelf pensionado mag noemen. Ik vind het een lastige vraag. Want ik doe nog van alles. Maar is dat ‘werken’?  Ik doe dingen waar ik geld mee verdien, ik doe dingen waar ik geen geld mee verdien en ik doe dingen waarmee ik misschien ooit geld verdien. Het zijn allemaal activiteiten waarover ik met deze of gene een afspraak heb om…

Gezamenlijkheid en naar elkaar omkijken binnen wooncomplexen voor ouderen

Sinds een aantal jaren is het beleid in Nederland dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Vooral geclusterde woonvormen met zelfstandige wooneenheden en een ontmoetingsruimte zijn populair. Het initiatief hiertoe wordt veelal genomen door een woningcorporatie of projectontwikkelaar, maar ook steeds vaker door groepen ouderen. Zij willen zelfstandig maar geclusterd wonen om een gemeenschap te vormen, samen activiteiten te ondernemen en naar elkaar om te kijken. Maar in hoeverre voldoet dit samenwonen aan hun verwachtingen?   Naar elkaar omkijken Algemeen…

Zorgrobots in de ouderenzorg

Vanuit een gepercipieerd tekort aan professionele en niet-professionele zorgverstrekkers én een ouder wordende bevolking, worden er steeds nieuwe manieren gezocht om de huidige golf van technologische gezondheidsinnovatie in de gezondheidszorg ook in te passen in de ouderenzorg. Voorbeelden hiervan zijn zorgrobots, zoals Pepper, Nao of de Care-O-Bot.  Zorgrobots - zorgende machines? Zorgrobots zijn belichaamde technologieën die zo worden ontwikkeld en geprogrammeerd dat zij een bepaalde onafhankelijkheid hebben waardoor deze ouderen alsook hun zorgverstrekkers zowel fysiek als sociaal kunnen ondersteunen (Vandemeulebroucke,…

Meer 50-plussers leidt tot meer 50+-beleid – maar soms tot minder

Er wordt vaak gedacht dat organisaties met meer oudere (50+) werknemers ook meer 50+-beleid hebben, maar is er een maximum? Analyse van elf soorten ouderenbeleid in 7.330 Nederlandse organisaties toont dat organisaties met 30-50% oudere werknemers de meeste soorten personeelsbeleid voeren. Vestigingen met meer 50-plussers voeren juist mínder beleid.   Het houdt een keer op Vergrijzing leidt in veel Europese landen tot personeelstekorten bij organisaties. Ook hebben de steeds ouder wordende werknemers vaak andere behoeften dan hun jongere collega’s. Het…

Gerotranscendentie als nieuw levensperspectief?

In de gerontologie bestaan meerdere theorieën over goed ouder worden. Eén daarvan heet gerotranscendentie. Op latere leeftijd kan een verandering in levensvisie optreden, waarbij een transcendente en kosmische kijk op het leven ontstaat, en daarbij meer levensvoldoening. In dit empirische onderzoek onder twintig bewoners van een verpleeghuis (77 - 105 jaar) is gekeken of zij kenmerken hiervan bij zichzelf herkennen.   Het ontwikkelen van gerotranscendentie op latere leeftijd is één van de theorieën over goed ouder worden (Tornstam, 1989; Gondo…

Onderzoek naar tijdbesparende zorgtechnologieën in de ouderenzorg: drie jaar later

In opdracht van het Ministerie van VWS is door adviesbureau Significant en Kenniscentrum Vilans een onderzoek uitgevoerd naar tijdbesparende zorgtechnologieën in de ouderenzorg. Met een lijst van dertien zorgtechnologieën is het onderzoek in april 2021 afgerond. Wat zijn de bevindingen in het licht van de recente ontwikkelingen?   Onderzoeksopdracht: welke technologie werkt? De zorg staat voor een grote uitdaging. Enerzijds blijft de zorgvraag stijgen en anderzijds is er sprake van een brede arbeidsmarktkrapte (Integraal Zorgakkoord, 2022). In het bijzonder zijn…

De implementatie van ‘Ruimte voor Zorg’ voor kwaliteitsverbetering in de verpleeghuiszorg

Sinds de komst van het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg (1) zijn verhalen onmisbaar om de kwaliteit van zorg vanuit cliëntperspectief te evalueren. Ruimte voor Zorg is een verhalende methode om deze ervaren verpleeghuiszorgkwaliteit te evalueren. Op basis van 42 gesprekken met bewoners, naasten en zorgverleners en vijf terugkoppelingsbijeenkomsten hebben wij in kaart gebracht welke factoren bijdragen aan de implementatie van Ruimte voor Zorg in een zorgorganisatie.   Ervaren kwaliteit van zorg Het leveren van persoons- en relatiegerichte verpleeghuiszorg is belangrijk omdat de…

Ondersteunende technologie in de ouderenzorg is geen pil

De verwachtingen van de inzet van ondersteunende technologie in de ouderenzorg zijn al decennialang hooggespannen. Vooral rond het langer thuis laten wonen van ouderen, het tegemoetkomen aan de personele tekorten en een vermindering van de zorgkosten. Deze verwachtingen zijn verder gegroeid naarmate technologie steeds slimmer en goedkoper is geworden. Maar is dit wel terecht?   Verwachte meerwaarde van technologie Bijna 70% van de werkgevers in de sector Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT) geeft aan in de afgelopen twaalf maanden een…

‘Nostalgiseren’ als methode van zingeving voor ouderen

Nostalgiseren is het actief, in jezelf of een ander, aanbrengen van een nostalgisch effect. Dit nostalgiseren lijkt groeiend populair en kan van toegevoegde waarde zijn in de ouderenzorg. Maar welke manieren van nostalgiseren zijn er, en hoe kan dit nostalgiseren bijdragen aan de ouderenzorg?  Idealiseren van het verleden Nostalgie kent vele vormen en definities. De kortst mogelijke omschrijving van het fenomeen is: het idealiseren van het verleden. Een nostalgisch effect kan onder meer worden opgeroepen door zintuiglijke prikkels. In de…

Fryslân sorteert voor op Ouderenzorg 2030 met een Friese ouderenraadpleging

Net als de rest van Nederland is Fryslân druk bezig met het realiseren van een duurzame ouderenzorg. In opdracht van Zorgkantoor Friesland, Friese ouderenzorgorganisaties en gemeenten deed Zorgbelang Fryslân onderzoek naar de toekomstverwachtingen van Friese ouderen (55-75 jr). De resultaten worden meegenomen in de beleidsontwikkeling van een duurzame, toegankelijke en kwalitatief goede ouderenzorg. Dit artikel gaat over de verwachtingen van ouderen over hun woontoekomst en sociale leven.   Ouderenzorg onder druk Eind 2020 formuleerde het Zorgkantoor Friesland samen met Friese…

De SEE ME-trainingstoolkit: van tekorten naar talenten in de ouderenzorg

Zorg voor ouderen is meestal gericht op medische en fysieke aspecten, maar ouder worden brengt ook sociale, culturele en spirituele veranderingen met zich mee. Een breed perspectief op ouderenzorg is noodzakelijk, met aandacht voor de talenten en behoeften van ouderen. Het SEE ME-project ontwikkelde een trainingstoolkit die zorgverleners helpt om de persoon achter de oudere te ZIEN.  Uitdagingen van een vergrijzende samenleving Het internationale SEE ME-project vertrok van twee grote uitdagingen in de vergrijzende samenleving. De eerste uitdaging is dat…

Boekbespreking: Verbonden in eenzaamheid

Els Messelis (i.s.m. Leen Heylen en Lise Switsers). 2023: Cyclus (145 pagina’s, € 23, EAN 979085750956)  "Verbonden in eenzaamheid" biedt een veelzijdig perspectief op een belangrijke sociale kwestie van onze tijd: eenzaamheid. De auteur slaagt erin om in dit vlot geschreven boek een treffend beeld te schetsen van de complexiteit van eenzaamheid, waarbij deze zich in veel verschillende vormen manifesteert. Een opvallend aspect van het boek is de openhartigheid waarmee het onderwerp - zeker in de negen weergegeven levensverhalen -…

Zijn de overheidsuitgaven voor pensioenen in België houdbaar?

Volgens het vergrijzingsrapport van de Europese Commissie van 2021 is België één van de eurolanden waar de pensioenkosten de komende decennia het snelste zullen stijgen. Dat komt omdat de gemiddelde leeftijd waarop we stoppen met werken doorgaans lager is, onze werkgelegenheidsgraad lager is en ons gemiddeld pensioen relatief hoger. Onze technische simulaties tonen dan ook aan dat een stijging van de werkgelegenheidsgraad (met name ook bij ouderen) de pensioenkosten aanzienlijk kan terugdringen.   De pensioenuitgaven zouden in België sterker toenemen…

Boekbespreking: Goed ouder worden: Hoe doe je dat?

Louis Heylen en Toon Blux. Antwerpen 2023: Gompel&Scavina (213 pagina’s, € 25, EAN 978 94 6371 452 5)  Dit boek geeft een groot aantal suggesties met betrekking tot het laatste deel van het leven, niet alleen voor ouderen zelf, maar ook voor mantelzorgers, bewindvoerders en zorgprofessionals. Er zijn lijsten, lijsten en lijsten……misschien niet altijd zo inspirerend, maar wel handig als er plotseling iets onverwachts gebeurt in het leven van een naaste oudere waarop snel een antwoord moet worden gevonden. De…

Hoe houden ouderen hun sociale netwerk en welbevinden in stand?

Het sociale netwerk van ouderen heeft grote invloed op hun welbevinden. De omvang van het sociale netwerk neemt echter af met de jaren. Hoe houden ouderen hun sociale netwerk, en daarmee hun welbevinden, in stand?   Sociale netwerken worden kleiner naarmate mensen ouder worden, en dat vergroot de kans op gezondheidsproblemen en eenzaamheid (Holt-Lunstad 2023). In navolging van adviezen om meer te bewegen en gezonder te eten, heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) eind 2023 een advies…

Seniorisme tijdens en na de COVID-19 pandemie

Tijdens de COVID-19-pandemie staken negatieve stereotypen en vooroordelen over ouderen de kop op. Hoewel de negatieve sentimenten na de pandemie enigszins naar de achtergrond zijn geschoven, suggereren nieuwe bevindingen dat de pandemie langdurige effecten heeft gehad op onze attitudes en gedragingen richting ouderen. Wat betekent dit voor onze samenleving en hoe kunnen we deze negatieve trend doorbreken?   Senioren als zondebok De COVID-19-pandemie bracht de wereld tot stilstand en confronteerde samenlevingen met tal van uitdagingen die verder reikten dan de…

Gedicht: Intensive care

Intensive care Volgens de dokters wordt zij weer gezond,en rond haar sponde waken apparatendie pompen, bloeddruk meten, aderlaten,van alles doen waarvan ik niets doorgrond. Een dikke slang, die ademt door haar mondmaakt dat wij geen van tweeën kunnen praten,maar zij heeft alles al weer in de gatenen kijkt met kleine oogjes in het rond. Ik kan slechts met mijn hand wat clandestienover een blote arm en schouder strijken,en ben nog nooit zo dol op haar geweest. Maar toch, als voor…

Geron Grafiek: Meer mensen met gehoorproblemen

De kans op slechthorendheid neemt aanzienlijk toe met de leeftijd, zo blijkt uit gegevens van het RIVM. Figuur 1 laat zien dat 70- tot 74-jarigen ruim tweemaal zoveel kans hebben op een gehoorstoornis dan 60- tot 64-jarigen (113,6 tegenover 55 gevallen per 1000 personen, respectievelijk). Op hogere leeftijden stijgt het aantal gehoorproblemen nog sneller. Opvallend is dat gehoorproblemen onder mannen eerder toenemen dan onder vrouwen. Mannen in de leeftijdscategorie 70-74 jaar hebben ongeveer anderhalf keer zoveel kans op gehoorproblemen als…