Dit boek geeft een groot aantal suggesties met betrekking tot het laatste deel van het leven, niet alleen voor ouderen zelf, maar ook voor mantelzorgers, bewindvoerders en zorgprofessionals. Er zijn lijsten, lijsten en lijsten……misschien niet altijd zo inspirerend, maar wel handig als er plotseling iets onverwachts gebeurt in het leven van een naaste oudere waarop snel een antwoord moet worden gevonden.
De auteurs beschrijven aan het begin van het boek de lichamelijke en geestelijke condities die zich in het ouder wordende lichaam kunnen voordoen. Heterogeniteit tussen senioren is groot: de ene oudere is de andere niet. Verouderingsverschijnselen treden anders op in verschillende organen en in meerdere of in mindere mate. Niet altijd is het ouder worden ‘goed ouder worden’. Een weinig gezonde levensstijl wat betreft voeding, roken, overmatige stress, tekort aan lichaamsbeweging en sociale contacten kan leiden tot een versneld optreden van fysieke en mentale veroudering.
In het boek refereren de auteurs uit Vlaanderen veel aan lokale (Vlaamse) bronnen en persoonlijke getuigenissen waardoor een Nederlands lezerspubliek zich misschien wat minder aangesproken voelt, al dient gezegd dat heel wat aandachtspunten een universele waarde hebben. Zo is ‘Ouder worden is loslaten’ een belangrijke boodschap: dingen zoals bezit, macht, ego en prestige verliezen voor vele mensen aan betekenis in het oudere leven. Daarentegen is het wel heel belangrijk voor ouderen te blijven genieten van het nastreven van ambitieuze of minder ambitieuze plannen binnen het sjabloon van ‘aanpassen’ aan de veranderende situaties en bijstellen gezien de lichamelijke gezondheid. Is de conditie van de persoon sterk achteruitgegaan dan komt men wellicht in een zorgcentrum voor de laatste levensfase. De behandeling van ouderen in zorgcentra lijdt soms aan een gebrek aan respect. Dat was met name ook het geval tijdens de Covid periode, die nu wordt gezien als een donkere periode voor de oudste ouderen. De overheid (in Vlaanderen en Nederland) heeft hier geen beste rol gespeeld.
Betekenisvol ouder worden is belangrijk voor de omgeving en voor het zelfrespect van de persoon. Dit kan gaan om een engagement bij mantelzorg, de opvang van kleinkinderen, het deelnemen aan verenigingen, als buurtvrijwilliger of binnen een formele werkkring.
De bijdrage van leefstijl wordt geïllustreerd met verwijzing naar de zogenaamde ‘blue zones’ (Okinawa, Sardinië, Loma Linda, Nicoya, Ikaria), waar ouderen nog relatief gezond zeer hoge leeftijden bereiken. Met behulp van een venndiagram wordt een analyse van de leefstijlfactoren getoond, die bij alle ‘blue zones’ effect lijken te hebben, namelijk niet roken, voldoende bewegen, een plantaardig dieet gebruiken, bezig blijven (bijvoorbeeld tuinieren) en het onderhouden van veel sociale contacten, zoals opvang van kleinkinderen. Dit introduceert het thema van respectvolle intergenerationele dialogen tussen ouders en kinderen of ouderen en zorgprofessionals die wellicht te vaak ontweken worden. Veel nuttige suggesties worden gegeven (in lijstjes) om deze discussies inhoud te geven. Wat betreft communicatie in het algemeen is het belangrijk voor ouderen om ondersteuning te krijgen door middel van digitale media om de steeds verdergaande ontwikkelingen van digitale integratie van de maatschappij te kunnen beheersen.
Ten slotte komen ook kwesties rond het levenseinde aan bod. Met het ouder worden wordt men mogelijk onverwachts geconfronteerd met heftige en angstige gebeurtenissen: plotselinge ongeneeslijke ziekte of misschien zelfs overlijden. Behalve de dood kan een laatste levensfase gekarakteriseerd worden door ongeneeslijk lijden. Palliatieve zorg, euthanasie en rechten van de patiënt zijn sinds 2002 in België bij wet vastgelegd en het instrument van wilsverklaring wordt duidelijk uitgelegd. Ook de rol van de partner is hierin gedefinieerd. De auteurs verstrekken ook voor aspecten van de laatste levensfase praktische lijstjes om mantelzorgers die voor moeilijke keuzes staan te informeren zoals bij euthanasie, orgaandonatie of het afstaan van het lichaam voor research.
Kortom, het is misschien niet het meest inspirerende boek over ouder worden, maar wel een handig naslagwerk met veel praktische handreikingen.