nr. 1 – maart 2025

Dankzij de protestbewegingen, en de daaropvolgende acceptatie, in de jaren ’70 en ’80, identificeert een groeiend percentage ouderen zich openlijk als LGBTIQAP. Desondanks blijkt dat de huidige intramurale zorg onvoldoende aansluit bij de wensen en behoeften van deze ouderen. Dit gaat soms zover dat discriminatie en stigmatisering deze mensen ‘terug in de kast’ duwt. Dat kan toch niet de bedoeling zijn na een open leven!

Foto: Alexander Grey (Pexels)

Redactioneel: Acceptatie van LGBTIQAP+ ouderen

Nederland staat bekend als een vooruitstrevend land. Wereldwijd was het het eerste land dat het huwelijk open stelde voor partners van hetzelfde geslacht. Maar hoe is het eigenlijk daadwerkelijk gesteld met die openheid? En hoe zit dit in de ouderenzorg? Ongeveer 4-10% van de ouderen in Nederland hebben een diverse gender en seksuele identiteit. Dit betreft tussen de 300.000 en 800.000 LGBTIQAP+ ouderen. Door veranderde wetgeving en protestbewegingen, met name in de jaren ’70 en ’80, lijkt de acceptatie gegroeid…

Evaringen en perspectieven van Vlaamse homoseksuele en biseksuele ‘babyboomers’

Hoe bepalen de jonge levensjaren van oudere LGBTIQAP+ personen hun identiteit en blik op het leven? Dit artikel gaat in op de invloed van generationele ervaringen op seksuele identiteitsvorming en welbevinden.   LGBTIQAP+ generaties Generatielabels zoals 'babyboomers' en 'Gen Z' worden vaak en lichtzinnig gebruikt. Ze leiden tot veralgemeningen en zelfs stereotypes over grote groepen mensen. Toch kunnen ze nuttig zijn, zowel voor de wetenschap als de samenleving. De kern van het academische generatiedenken ligt in het besef dat gedeelde…

De zachte stem van roze ouderen

Om tot een gemeenschap te komen waarin iedereen naar vermogen mee kan doen, is niet alleen kennis van en begrip voor elkaar van groot belang, voorwaarde is ook dat iedereen écht zichzelf kan zijn. Pas dan kun je je talenten, kennis en vaardigheden honderd procent inzetten. LHBTIQ+ ouderen voelen zich nog lang niet altijd veilig genoeg om over hun leven te vertellen. Kan ik vrijuit over mijn partner en genderidentiteit praten, of bevind ik me in een omgeving waarin men…

De zorg voor Chinese ouderen: de rol van familie

Chinese migranten zijn een structureel onderbelichte groep. Met de vergrijzing in Nederland stijgt ook het aantal Chinese ouderen mee. Wie zijn deze ouderen, en wat is belangrijk voor ze in tijden van slechte gezondheid? En wat zijn de opvattingen en verwachtingen rondom de zorg voor Chinese ouderen onder verschillende generaties?  De migratiegeschiedenis van Chinezen in Nederland Chinese Nederlanders vormen met 15 duizend personen de op vier na grootste niet-westerse migrantengroep, na de Turkse, Surinaamse, Marokkaanse, en Antilliaanse migranten. De geschiedenis…

Begint dementie in de baarmoeder?

Tegenwoordig is er veel aandacht voor leefstijl- en omgevingsfactoren die kunnen bijdragen aan de hersengezondheid op latere leeftijd. Echter, leefstijlaanpassingen op latere leeftijd kunnen het risico op dementie niet volledig wegnemen, mogelijk omdat een groot deel van de hersengezondheid en het risico op dementie al veel eerder wordt vastgelegd, tijdens de vroege ontwikkeling van het brein. Misschien ligt de oorsprong van dementie zelfs al in de baarmoeder!  In de baarmoeder ontstaat de basis voor het brein - voor de rest…

Belgische en Nederlandse gepensioneerden in Europa: an ever-closer union?

Een gepensioneerde die altijd in Nederland respectievelijk België gewoond én gewerkt heeft, heeft enkel recht op een Nederlands of Belgisch pensioen. De pensioengerechtigde leeftijden tussen beide landen zijn verschillend. Werknemers, die in Nederland én België gewerkt hebben, kunnen daardoor met een pensioengat geconfronteerd worden. Wat zijn hun problemen en hoe kunnen deze opgelost worden?   Gepensioneerden over de Nederlands-Belgische grens In Nederland wonen ongeveer 15.500 gepensioneerden met een Belgisch wettelijk pensioen van gemiddeld rond €1.005 per maand (exclusief vakantiebijslag). Er…

Kleurrijk en kwetsbaar: de kracht van regenboogbeleid in de ouderenzorg

Regenboogouderen willen – net als iedereen– zorg en begeleiding in een veilige sfeer met respect voor hun leefstijl en identiteit. Hoe doe je recht aan hun wensen met oog voor hun levensloop en welke initiatieven ondersteunen hierbij?  Regenboogouderen in beeld De trend om persoonlijke zorg op maat te leveren vraagt om zorgvuldige afstemming met ouderen vanuit diverse achtergronden. Sinds enkele jaren komen regenboogouderen (zie kader) in beeld als doelgroep met specifieke wensen en behoeften. In Nederland leven naar schatting 400.000…

Ontwikkelingsmogelijkheden in de ouderenzorg

De bevolking vergrijst, de personeelstekorten in de zorg lopen op. Toch is het belangrijk te blijven streven naar optimale zorg aan ouderen. Met als doel: het leveren van kwalitatief goede zorg, die toegankelijk, passend en kosteneffectief is. Om dit te kunnen realiseren is het boeien en binden van verzorgenden en verpleegkundigen een essentiële voorwaarde. Een manier om dat te doen, is het aanbieden van ontwikkelingsmogelijkheden door middel van onderwijs. Maar zijn die mogelijkheden er eigenlijk wel? In dit artikel volgt…

Het belang van mondzorg voor inclusie

Het is welbekend dat de sociaaleconomische status (SES) van mensen met een minimum inkomen invloed heeft op hun gezondheid en het aantal gezonde levensjaren. Mensen met een lage SES worden langer en vaker blootgesteld aan risicofactoren zoals overgewicht en gebrek aan beweging (van den Broeke e.a., 2019; Drissen e.a. 2023; Pharos, 2018). Bijzondere aandacht is noodzakelijk voor ouderen. Zij lopen, vanwege een veranderd sociaal netwerk, het risico het contact met de samenleving en daarmee de gezondheidszorg vanwege onvoldoende gezondheidsvaardigheden te…

‘Blue Zone’ in Nederland: recept voor gezond ouder worden?*

‘Blue Zones’ zijn – meestal afgelegen, subtropische – regio's waar veel inwoners een uitzonderlijk lange levensduur hebben, zoals blijkt uit het relatief grote aantal honderdplussers. Het concept Blue Zone krijgt veel aandacht in de populaire pers. Het spreekt aan omdat het aanwijzingen zou kunnen opleveren om gezond ouder te worden. Helaas zijn deze aanwijzingen tot nu toe slecht onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek. In ons onderzoek zijn we nagegaan in hoeverre zij empirisch onderbouwd kunnen worden.  Op dit moment bestaan er…

Praktische handvatten voor eerstelijns zorgverleners

In de laatste levensfase komen mensen vaak voor lastige keuzes te staan, zoals wel of geen opname in het ziekenhuis. Het is waardevol als ouderen op tijd nadenken over hun wensen en deze bespreken met hun naasten en zorgverleners. Dit artikel beschrijft het proces van proactieve zorgplanning, waarbij we verschillende fasen onderscheiden, en biedt praktische handvatten aan eerstelijns zorgverleners.   Het moment van proactieve zorgplanning Het moment waarop de laatste levensfase begint, is niet altijd duidelijk en kan vaak alleen…

Column: Mentale Mobiliteit

Soms verzin ik een begrip. Zo ook deze week. Mentale mobiliteit. Helemaal nieuw is het niet, want er blijkt een programma Mentale Mobiliteit te bestaan dat belooft organisaties te helpen mee te bewegen in de huidige turbulente wereld.   Aanleiding voor mijn begripsformulering was een brief van de bank. Op ernstige toon werd mij gemaand: Als u uw ID niet binnen twee weken aanlevert, kunt u straks geen gebruik meer maken van onze app en Internet Bankieren. Om eerlijk te…

Interview met Tinie Kardol over De Staatinjectie

Het is een bijzondere ervaring om na jaren van samenwerking als promovendus en promotor nu als collega’s rond de tafel te zitten. Tinie Kardol, emeritus professor vergrijzingsvraagstukken aan de Vrije Universiteit Brussel en een autoriteit in de Nederlandse ouderenzorg, heeft niet alleen een indrukwekkende academische carrière achter de rug, maar ook een rijke praktijkervaring in de zorgsector.   Onze samenwerking, die ooit begon met mijn doctoraatsverhandeling over Ouderen en Wonen – mede mogelijk gemaakt door de Stichting Bevordering Active Ageing…

Boekbespreking: De weg tussen leven en dood. Handboek stervensbegeleiding

Immia Schellevis (2024) A3 boeken (144 pagina’s, € 24,50 EAN 978 94 91557 80 4)   Het boek brengt het verhaal van Immia Schellevis die haar missie, namelijk de weg wijzen tussen leven en dood, beschrijft aan de hand van talrijke beelden en metaforen. Zij werkte jaren als verpleegkundige en begeleidster van stervenden. Als kind ging ze vaak mee naar begrafenissen met haar opa die uitvaarten verzorgde en grafkelders bouwde, wat deels haar interesse en gedrevenheid voor de golfbewegingen tijdens…

Succesfactoren en uitdagingen bij de implementatie van reablement

De meeste ouderen willen graag zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Deze wens is in lijn met het beleid van de overheid. Het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) stelt de volgende uitgangspunten centraal: “zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan”. Reablement wordt als een veelbelovende innovatie beschouwd om dit doel te bereiken. Echter, eerder onderzoek heeft laten zien dat de implementatie van reablement uitdagend kan zijn.   Reablement: Zelfstandigheid herwinnen door…

Gedicht: Onteigening

Om wie ik liefheb heb ik mij onteigend en strekte ik mij tot een stille straat waardoor je eerst verkennend loopt te pronken en later lachend met je liefste gaat. Om wie ik liefheb werd ik als een stad vol warme huizen, toegedekt met dekens van mist en uitgerold verkeersgeruis je kamt je haar aan mijn verlichte vensters. Om wie ik liefheb geur ik als een vrouw die wit van bloemen uit haar bruidsgraf rijst en zwart van bloed dwaalt…

Verdriet bij oudere volwassenen

In 2023 verscheen het boek ‘Verdriet bij ouderen. Behandeling en begeleiding van droefheid, rouw en depressie’, gebaseerd op het Congres Ouderenzorg in datzelfde jaar te Antwerpen. In dit artikel worden inzichten uit het boek en het congres besproken. Het onderwerp is niet toevallig gekozen, aangezien verlies een centraal thema vormt in de tweede levenshelft. Voor professionals in de ouderenzorg is het waardevol om hierover kennis en inzicht te vergaren, gezien het regelmatig terugkomt in hun werk.  Verlies bij het ouder…

Wat werkt wél in de (ouderen)zorg?

In de zorg verschijnen steeds meer digitale applicaties die beogen zorgprofessionals te ontlasten en communicatie met cliënten te vergemakkelijken via digitale samenwerking. Toch blijkt effectief digitaal (samen)werken tussen cliënten en professionals vaak lastig. Wij laten zien waarom dit zo is en wat nodig is voor succesvolle digitale samenwerking.  Zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan De (ouderen)zorg staat voor grote uitdagingen: (1) kwaliteit hooghouden, (2) toegankelijkheid waarborgen en (3) betaalbaarheid bewaken. In het Integraal…

Geron Grafiek: Oudere LHBTI’ers in Nederland relatief open naar zorgverleners

Er zijn in de Europese Unie (EU) grote verschillen in hoe open LHBTI’ers zijn over hun genderidentiteit en/of hun seksuele oriëntatie. Vanwege eerdere negatieve ervaringen en angst voor discriminatie zijn LHBTI’ers niet altijd open over hun LHBTI-zijn, zelfs wanneer dit mogelijk leidt tot de verkeerde zorg of uitstel van de juiste zorg. Ook worden de genderidentiteit en seksuele oriëntatie vaak niet gevraagd, bijvoorbeeld omdat deze voor de zorgverlener vanzelfsprekend lijken. Onder 55-plussers kan dit extra problematisch zijn, omdat zij relatief…