nr. 2 – september 2019

In deze editie van Gerōn staat de leeftijdsvriendelijke omgeving centraal. Hoe ver zijn we met het  realiseren van ‘age-friendly cities?‘ Over lerende netwerken, lokale ouderenbeleidsplannen, de rol van technologie, ouderen als co-researcher en een Amsterdams actieplan. Hoopvolle lokale en internationale initiatieven vanuit een positieve visie op een leeftijdsvriendelijke samenleving.

Foto cover Geron 2019 – 2:  Stichting GetOud  in Urban Ageing: prettig en succesvol ouder worden in de stad (2019). Intreerede Joost van Hoof. Den Haag: Haagse Hogeschool.

Redactioneel: Age-friendly cities

In 2007 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een raamwerk aangeboden ter ondersteuning van het realiseren van leeftijdsvriendelijke samenlevingen. Wat is de stand van zaken inmiddels? Hoe wordt dit in Nederland en Vlaanderen toegepast? In dit nummer geven we een aantal voorbeelden van initiatieven op verschillende niveaus. De vergrijzing is een lokaal verhaal, schrijft Iris de Mol in het eerste artikel. Dat maakt het complex, maar het is ook niet wenselijk om alle (Vlaamse) gemeenten dezelfde koers te laten varen. Een lerend netwerk…

De grijze druk is niet zwart-wit: Leeftijdsvriendelijke steden en gemeenten in de Vlaamse lokale context

Hoewel de vergrijzing een globale demografische evolutie is, maakt de invloed van intermenselijke, culturele en geografische variabelen het vooral een gekleurd én lokaal verhaal. Dit artikel gaat op zoek naar een match tussen de specifieke Vlaamse lokale vergrijzende context en het algemene raamwerk van leeftijdsvriendelijke steden en gemeenten. De invloed van de vergrijzing zal komende legislatuur overal (sterker) voelbaar zijn. Elk lokaal bestuur staat voor de uitdaging om adequaat beleid te voeren voor àlle inwoners. Als bestuursniveau dat het dichtst bij…

Lokaal ouderenbeleid: wanneer zijn we klaar voor een echt leeftijdsvriendelijk beleid?

De maatschappelijke vergrijzing is een enorme uitdaging. Een uitdaging die op verschillende maatschappelijke niveaus moet aangegaan worden. Hiertoe is veel engagement nodig, maar wij pleiten er toch ook voor om dit op een gestandaardiseerde en holistische manier te doen. Een surveyonderzoek geeft aanknopingspunten. Doel Op verschillende beleidsniveaus is het nodig rekening te houden met de vergrijzing. Zo ook op het lokale niveau. De centrale vraag daarbij is: Hoe maken we van een vergrijzende samenleving een warme samenleving waar iedereen de kans…

Hoe Ageproof is uw wijk?

De verwachting is dat het aantal 65-plussers in Amsterdam tot 2040 zal toenemen met 70.000. Deze groei is van invloed op tal van beleidsterreinen. Het door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ontwikkelde model van Age Friendly City is goed bruikbaar om de verschillende, voor ouderen belangrijke, beleidsterreinen met elkaar te verbinden. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Een mooi voorbeeld is de ontwikkeling van levensloopbestendige routes waarbij het fysieke en sociale domein samenkomen. Amsterdam Age Friendly City De gemeente Amsterdam is sinds…

Working with older people as co-researchers in developing age-friendly communities

A growing body of work has highlighted the value of research carried out “with” or “by” older people and its contribution to understanding the variety of health and social issues experienced in later life (Buffel, Handler & Phillipson, 2018). This interest has been stimulated by the growth of self-advocacy movements, pressure for more inclusive health and community services, policies coming under the banner of “active aging” and the focus on “user engagement” emphasized by funding bodies and policy organizations (Buffel…

Smart Healthy Age-Friendly Environments: ruim baan voor implementatie

Europa vergrijst en langer zelfstandig thuis is een veel gehoorde wens. De technologie om dit mogelijk te maken is volop aanwezig. Toch lukt het niet om te komen tot brede toepassing van slimme, toegankelijke, aanpasbare en gebruikersvriendelijke leefomgevingen voor langer zelfstandig thuis. Tijd voor actie en agendering op de Europese agenda, aldus de initiatiefnemers en partners van het Smart Healthy Age-Friendly Environments Thematisch Netwerk 2018, waaronder vele Nederlanders. Ontstaan van Thematisch Netwerk Met de verdergaande vergrijzing in Europa groeit ook de…

Interview met Floris Alkemade: Denk beter na over woning en woonomgeving om kwetsbaarheid en zwakte te ondervangen

  Floris Alkemade is van origine architect. Met zijn eigen architectenbureau werkte hij veel in Frankrijk voor ondermeer de Franse overheid. Daarnaast is hij sinds 2015 Rijksbouwmeester, omdat hij het ontwerpvak en de politieke dimensie die daaraan verbonden is dichter bij elkaar wil brengen. Ook werkt hij in het onderwijs. Hij was onder andere negen jaar gastprofessor in Gent. Sinds 2014 bekleedt hij een positie als lector Architectuur aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Hoe hij al deze taken kan…

LASA: Langer doorwerken is voor 50 procent met gezondheidsbeperkingen

Al jaren stimuleert de overheid oudere werkenden om langer door te werken. De gemiddelde uittreedleeftijd is hiermee gestegen van 61 jaar in 2006 naar 64,5 jaar in 2016. In een recent onderzoek met gegevens van de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) is onderzocht in hoeverre de stijging van de uittreedleeftijd samen is gegaan met een toename in het aantal jaren dat men met gezondheidsbeperkingen doorwerkt. Langer doorwerken In de periode 2006-2016 is de gemiddelde leeftijd waarop men de arbeidsmarkt verlaat met…

Pensioen: kans of bedreiging voor sociaaleconomische gezondheidsverschillen?

Mensen met een hoge sociaaleconomische positie zijn aanzienlijk gezonder dan mensen met een lage sociaaleconomische positie. Deze gezondheidsverschillen hangen deels samen met het type werk dat iemand doet. Wij vroegen ons daarom af of de gezondheidsverschillen kleiner of juist groter worden wanneer mensen stoppen met werken. Stoppen met werken en gezondheidsveranderingen Stoppen met werken betekent voor veel mensen een grote verandering in het leven. Wanneer je met pensioen gaat kun je meer tijd doorbrengen met familie en vrienden. Aan de andere…

Gelukkig oud worden in de stad

Mijn grootouders waren echte Amsterdammers en hebben hun hele leven in dezelfde buurt gewoond. Zij zijn op hoge leeftijd verhuisd naar een appartement op de derde verdieping zonder lift. Toch namen ze die stap. Ze wilden in hun vertrouwde buurt blijven, dichtbij voorzieningen, met hun vrienden en familie nabij. De trap namen ze voor lief. Ook toen ze op het laatst bijna niet meer de deur uit konden en kennissen ook de trap niet meer op konden. Hoe ervaren andere…

Meer bewegen met uw Smartphone

Welke beweeg-apps zijn bruikbaar bij het stimuleren van meer bewegen bij thuiswonende ouderen? In het project ‘Meer bewegen met uw Smartphone’ is kennis opgedaan over geschikte beweeg-apps voor ouderen. Tevens is onderzocht hoe een keuzewijzer beweeg-apps het beste gebruikt kan worden door zorgverleners in de eerstelijn. Ouderen en voldoende beweging Volgens de beweegrichtlijnen 2017 Bewegen is goed, meer bewegen is beter wordt ouderen  geadviseerd om minstens 150 minuten per week aan matig intensieve inspanning te doen en minstens tweemaal per week…

De zorgprofessional als sleutel tot een sterk informeel netwerk

Bij de zorg voor mensen met dementie thuis zal het informele netwerk van familie, naasten en buren steeds belangrijker worden. Het inzichtelijk maken en versterken van dit informele netwerk ligt veelal bij de zorgprofessionals. In hoeverre beschikken zij over de motivatie en competentie om het informele netwerk inzichtelijk te maken? Informele netwerken bij ouderen Het is bekend dat een informeel (sociaal) netwerk voor ouderen een positieve invloed heeft op de kwaliteit van leven en bijdraagt aan de gezondheid en het welzijn…

Column: Niemand tot last zijn

Els van Wijngaarden (UvH) ging in haar spraakmakende dissertatie uit 2016 in gesprek met vijfentwintig ouderen die expliciet aangaven dat zij klaar waren met leven en dood wilden. Zij ontdekte dat achter die doodswens een hele wereld aan ambivalente gevoelens schuilgaat. Twee gevoelens sprongen eruit: deze mensen waren eenzaam en tegelijk bang om afhankelijk te zijn van anderen. “Ik wil niemand tot last zijn” – je hoort het alom onder ouderen, ook onder hen die niet kiezen voor een dood in…

Boekbespreking: Geluk en verdriet horen bij 100% leven

Yvonne Witter (2018) 100% leven; levenslessen van honderdplussers. Amsterdam: Uitgeverij SWP (72 pagina’s, €15,50, ISBN: 978 90 8850 857 8).  Een opvallend boek met een knalgroene kaft, op mooi papier gedrukt met vele, paginagrote portretfoto’s. Een frisse verschijning over het wel en wee van honderdplussers in onze samenleving. Nog voor de 21 geportretteerde ouderen aan het woord komen staat er een voorwoord in van de Rijksbouwmeester, Floris Alkemade, en een demografische blik in de toekomst van Jan Latten waarbij de…

Geactualiseerd decreet als antwoord op nieuwe uitdagingen in de woonzorg

De thuiszorg en residentiële ouderenzorg in Vlaanderen staan mee in het middelpunt van grote maatschappelijke veranderingen, zoals vergrijzing en diversiteit. De Vlaamse regering kondigde op 15 februari 2019 een decreet (regionale wetgeving, red.) betreffende de woonzorg af. Het betreft een actualisering van het bestaande decreet uit 2009. Daarmee gaat Vlaanderen resoluut voor de verbetering van de levenskwaliteit van mensen met een zorg- en ondersteuningsnood, zowel in de thuiszorg als in de residentiële ouderenzorg. Het Woonzorgdecreet regelt de erkenning en subsidiëring…

Openstaan voor samenwerking is makkelijker gezegd dan gedaan

Van senioren wordt gevraagd actief bij te dragen aan gezond en gelukkig ouder worden. Ook gezondheidsprofessionals zien hierin een taak. In de context van eigen regie en een terugtredende overheid vraagt dit om nieuwe vormen van samenwerking tussen senioren en gezondheidsprofessionals. Dat gaat met vallen en opstaan. Veranderende samenleving Nederland staat midden in de transitie van een verzorgingsstaat naar een participatiemaatschappij. Van (oudere) burgers wordt verwacht dat zij zo lang mogelijk de regie behouden over hun leven. Deze regie wordt als…

Beleven van- en omgaan met eenzaamheid

Het ‘oplossen van eenzaamheid’ is een veel gehoorde doelstelling van beleidsmakers en hulpverleners. Dat het zo simpel niet is, blijkt uit gesprekken met eenzame oudere mensen over eenzaamheid. Deze mensen hebben zelf al goed nagedacht en van alles geprobeerd en komen er alsnog niet (geheel) uit. We doen er wellicht beter aan oprecht en onbevooroordeeld te luisteren naar iemands verhaal dan te simpele oplossingen aan te dragen. Eenzaamheid staat de laatste jaren nadrukkelijk in de aandacht. Zo lanceerde het ministerie van…

Boekbespreking: Wat bedoelt iemand die zegt dat hij dood wil?

Paul van Tongeren (2018). Willen sterven. Over de autonomie en het voltooide leven. Utrecht: Uitgeverij Kok. (126 pagina’s, € 13,99, ISBN 978 90 435 2945 7, ISBN e-book 978 90 435 2946 4)  Door alle eeuwen heen zijn er mensen geweest die de wens uitgesproken hebben dood te willen. Een deel van deze mensen voegde de daad bij het woord en nam afscheid van dit leven. Dat er mensen zijn die dood willen, lijkt dus heel vanzelfsprekend. Maar is dat…

Gerongrafiek: Zeeland – Nederlands ‘Blue Zone’?

De demograaf Michel Poulain ontdekte dat er gebieden op aarde zijn waar mensen uitzonderlijk lang leven. In hun onderzoek naar de regionale spreiding van de zeer oude bevolking raadpleegden zij bevolkingsregisters, waarbij alle honderd-plussers werden geïdentificeerd met een blauwe viltstift. Zo ontdekten zij, min of meer bij toeval, dat in een aantal relatief kleine gebieden zeer hoge concentraties superouden voorkomen. De ‘Blauwe Zones’ waren geboren. Op Sardinië, dat al bekend stond om zijn hoge concentraties ouderen, gaat het vooral om…

Gesignaleerd

Eenzaamheid: Ontmoetingen met ouderen Kitty Martens & Deirdre Beneken Genaamd Kolmer. Bussum: Uitgeverij Coutinho. ISBN: 978-90-4690-666-8, 72 pagina’s, € 15,50 (boek en website). In onze samenleving neemt het aantal ouderen toe. Het aantal mensen dat zich eenzaam voelt zal hierdoor ook stijgen. De uitgave Eenzaamheid helpt (toekomstige) zorgverleners in kaart te brengen waar ouderen behoefte aan hebben en biedt aanknopingspunten om hen te ondersteunen in het omgaan met eenzaamheid. Ontmoetingen spelen daarbij een cruciale rol. De auteurs belichten de theoretische kaders…

Gedicht Frank Koenegracht

VERJAARDAG   Als mijn oma jarig is komt in haar pijpenstelen aders precies dat beetje alcohol   dat dronken vaders losmaakt graaiend naar geld in lege laarzen vol bange kinderen en rekeningen   En langzaam vult de kamer zich met besmettelijke ziekten, vroeg socialisme en de beroemde blote voeten in de sneeuw.   Met mooie nieuwe schoenen aan schenkt ze jenevertjes voor wie nog leven.     Frank Koenegracht Uit: Vroege sneeuw (2003). Amsterdam: de Bezige Bij. De keuze voor…