nr. 4 – december 2019

Over de hele wereld worden mensen steeds ouder, niet enkel in Nederland en Vlaanderen. Ouder worden en vergrijzing beïnvloedt onze manier van samenleven. Daar waar West-Europese samenlevingen eerst welvarend werden en daarna oud, geldt dat voor heel veel andere samenlevingen niet. In deze Geron bespreken we de relatie tussen veroudering en welvaart in niet-Westerse landen.

Beeld cover: Soumitra Pendse / Shutterstock.com

Redactioneel: Ouder worden in een niet-Westers land

Met zijn allen worden we steeds ouder. Deze uitspraak geldt voor Westerse landen, maar onder andere door minder kindersterfte, betere hygiëne, medicatie en zorg neemt de gemiddelde levensverwachting ook in niet-Westerse landen, inclusief de ontwikkelingslanden in rap tempo toe. Zo is de gemiddelde levensverwachting in 2017 in Afrika gestegen tot 77 jaar in het ‘oudste’ land (Marokko) en 51 jaar in het ‘jongste’ land (Tsjaad). Dat is gemiddeld 10 jaar ouder dan in 2000. In het artikel ‘vergrijzing wereldwijd: eerder oud…

Vergrijzing wereldwijd: eerder oud dan rijk?

Niet alleen Europa vergrijst. Vroeger of later zullen alle landen volgen. Alleen het tempo van vergrijzing verschilt van land tot land. Terwijl in Europa de meeste landen een relatief lange tijd hebben gehad om zich op de gevolgen van de vergrijzing voor te bereiden, lopen veel landen in Azië het risico eerder oud dan rijk te zijn. Ook in Afrika, waar de vergrijzing op dit moment nog ver weg is, zal het aantal ouderen de komende decennia in rap tempo…

Ouderen in Burundi

In het verleden werd in Burundi veel belang gehecht aan de aanwezigheid van ouderen in de samenleving vanwege hun wijsheid. Zij waren een voorbeeld van een band tussen generaties en een bron voor het welzijn van het gezin en de samenleving als geheel. Tegenwoordig is dat anders. Families sluiten hun ogen voor de tradities en laten ouderen steeds meer aan hun lot over. Overheidsbeleid op het gebied van de zorg voor ouderen is ad hoc en marginaal. Een project met…

Ouder worden in India: Enige overwegingen

Bij de laatste volkstelling, gehouden in 2011, bleek dat India 104 miljoen ouderen van 60 jaar en ouder telt. Zij maken 8,6 procent van de totale bevolking uit. Het aantal oudere vrouwen bedraagt 53 miljoen en is groter dan het aantal oudere mannen (51 miljoen). In 2021 zal de oudere bevolking gestegen zijn naar 140 miljoen mensen en 10 procent van de totale bevolking van India uitmaken  Meer ouderen op het platteland dan in de stad In India wonen meer…

Interview met Caroline van Dullemen: ‘Cash & Care’: Armoedebestrijding begint bij het bestrijden van armoede onder ouderen

Dr. Caroline van Dullemen is socioloog en is verbonden aan de afdeling bestuurskunde/politicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij houdt zich bezig met de ‘politics of ageing’. Voor landen geldt dat door armoede op latere leeftijd te voorkomen of bestrijden (het organiseren van pensioenvoorzieningen), een gemeenschap als geheel wordt ondersteund. Of met andere woorden, enkel als mensen zich niet financieel verantwoordelijk hoeven te voelen voor hun oudere familieleden, kunnen ze investeren in zichzelf en hun kinderen, de toekomst. Met het…

Gerongrafiek: Mondiaal grote verschillen in vergrijzing

In een onlangs verschenen rapport wijzen de Verenigde Naties op de gevolgen van wereldwijde vergrijzing. In 2050 behoort wereldwijd een op zes mensen tot de 65-plussers. Dat geldt nu voor een op de elf mensen. Thans is wereldwijd 9 procent van de mensen 65 jaar of ouder. Er zijn wat dit betreft grote verschillen tussen regio’s. De landen met de minste 65-plussers liggen zonder uitzondering in Afrika, de landen met de meeste 65-plussers liggen, met uitzondering van Japan en Martinique,…

De kracht van gelijkwaardige samenwerking tussen ouderen, onderwijzers en onderzoekers

Bij het lectoraat Innoveren met Ouderen en de opleiding Toegepaste Gerontologie op Hogeschool Windesheim werken we gelijkwaardig samen met ouderen aan het ontwikkelen van leeftijdsvriendelijke diensten en producten. Op verschillende manieren zijn ouderen actief in de ontwikkeling en uitvoering van onderwijs en onderzoek. Deze participatie draagt bij aan een goed leven van ouderen én aan de ontwikkeling van betekenisvolle diensten en producten. Co-creatie De bacheloropleiding Toegepaste Gerontologie: Age-friendly Design & Innovation en het lectoraat Innoveren met Ouderen hebben een nauwe samenwerking…

Handen ineen voor actueel zorgonderwijs

Hoe borg je vernieuwingen die zijn ontwikkeld om de kennis over – en het beeld van – ouderenzorg bij studenten te verbeteren? Kenniscentrum Leyden Academy, het Jo Visser fonds en Zorg4Effect stellen zich ten doel effectieve innovaties te incorporeren in het reguliere zorg- en welzijnsonderwijs. Te starten bij het mbo en hbo. Onbekend maakt onbemind De ouderenzorg is nog steeds niet erg populair bij studenten in het wetenschappelijk onderwijs (wo), hoger beroepsonderwijs (hbo) en middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Degenen die studeren voor…

Beeldvorming van ouder worden in Nederland

Welk beeld van ouder worden leeft er in Nederland? Is het positief, negatief of een beetje van beiden? Dit artikel richt zich op ervaringen met en het beeld van ouderen en ouder worden van deelnemers van de zogeheten POWER workshops. POWER is een project voor senioren die willen investeren in hun persoonlijke ontwikkeling, sociale contacten en zinvolle activiteiten. Het begrip ‘beeld’ en ‘beeldvorming’ Wat is een beeld? Een beeld kan worden opgevat als een mentale voorstelling, een plaatje dat ergens in…

Suïcidepreventie bij ouderen: onderbelicht, maar van levensbelang

Met 1000 suïcides per jaar en gemiddeld 28 suïcidepogingen per dag, treft suïcide veel mensen in Vlaanderen, waaronder ook ouderen. In vergelijking met andere leeftijdsgroepen vormen mannen boven de 70 jaar zelfs dé belangrijkste risicogroep. Toch blijft de thematiek vaak onder de oppervlakte. Het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) bepleit meer bespreekbaarheid en bracht met de steun van de Vlaamse Overheid adviezen en een e-learning module uit over hoe zorg- en hulpverleners ouderen met suïcidegedachten kunnen helpen. Horen depressieve gedachten en gevoelens…

Implementatie van vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra

Ondanks de toenemende mate aan wetenschappelijk bewijs van het nut van vroegtijdige zorgplanning (VZP), blijft het voor zorgverleners vaak onduidelijk hoe VZP nu precies optimaal georganiseerd kan worden in de praktijk van het woonzorgcentrum. Om hen hierin te ondersteunen gingen onderzoekers van de Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde (VUB-UGent), in samenwerking met KU Leuven op zoek naar een goede en duurzame manier om VZP succesvol te implementeren in deze context. Huidige stand van zaken Vroegtijdige zorgplanning (VZP) wordt steeds vaker beschouwd…

Boekbespreking: Met mijn vader is niks mis

Toine Heijmans (2019), Met mijn vader is niks mis. Amsterdam/Antwerpen: Atlas Contact (128 pagina’s, € 18,99, ISBN 978 90 450 3962 6).   ‘Met mijn vader is niks mis’ is een bundeling van columns geschreven door Toine Heijmans over zijn vader met de ziekte Alzheimer, eerder verschenen in het Volkskrant Magazine. Ik twijfel of het boek een sprookje is over het onbekende Alzheimerland of een verplichte reisgids voor mensen met dementie, hun geliefden en eigenlijk iedereen die te maken heeft…

Samenwerken aan duurzame zorg en ondersteuning

Samen met alle belanghebbenden wordt er de komende jaren gewerkt aan het verstevigen en verduurzamen van de langdurige zorg en ondersteuningssector door te bouwen aan een duurzame kennisbasis. Het verbinden van zorg, ondersteuning en welzijn moet leiden tot een verbetering van de kwaliteit van leven van mensen die zorg en ondersteuning ontvangen. Het ZonMw-programma Langdurige Zorg en Ondersteuning draagt hier de komende jaren samen met andere belanghebbenden aan bij. Belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen De maatschappij is continu in beweging door demografische verschuivingen,…

Boekbespreking: Voorbij, voorbij

Clairy Polak (2019). Voorbij, voorbij. Amsterdam: Meulenhof Boekerij bv (254 pagina’s, € 19,99, ISBN 978-90-290-9339-2).  Een mantelzorger die een boek schrijft over zijn of haar naaste die dementie heeft, dat is vaker gedaan. Denk aan Hugo Borst en Stella Jongmans die over hun ervaringen met de dementie van respectievelijk hun moeder en vader schreven. Dat het anders is als je partner Alzheimer krijgt, beschrijft Clairy Polak aan de hand van haar ervaringen met dementie van haar man Nico. Ook de…

LASA: Gebruik van internet behoudt de cognitie

Voorspeld wordt dat het aantal mensen met dementie in de komende twee decennia zal verdubbelen tot ruim een half miljoen. Naast het persoonlijke leed dat deze ziekte met zich meebrengt, zijn er ook hoge zorgkosten aan verbonden. Helaas is er nog steeds geen inzicht in het dementieproces, waardoor het niet mogelijk is erop in te grijpen om het beloop te vertragen – laat staan om de ziekte te genezen. Des te groter is het belang om dementie te voorkomen, of…

Het belang van technologische innovatie in de ouderenzorg

Het aantal zorgprofessionals loopt terug en het aantal zorgvragen wordt groter en intensiever (beroepsvereniging V&VN). Om te zorgen dat de kwaliteit van zorg thuis gegarandeerd blijft, is het noodzakelijk meer in te steken op preventie en zelfzorg. Vroege signalering kan de zuster langer buiten de deur houden. En als zorg dan toch nodig blijkt, kan de cliënt zoveel mogelijk zelf blijven doen. Met behulp van zorgtechnologie en innovatief denken, kunnen we dat realiseren. Op deze manier komt er tijd vrij…

De slimste oudere: succesvol gebruik van technologie thuis door senioren

Technologiegebruik door ouderen kan bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen. Echter veel ouderen profiteren daar onvoldoende van. Diverse aspecten spelen daarbij een rol. Succesvol technologiegebruik is niet alleen toe te schrijven aan factoren die te maken hebben met ouderen zelf. Ook andere betrokkenen spelen een rol: familieleden of mantelzorgers, zorgprofessionals, maar ook ontwikkelaars en leveranciers van technologie, verzekeraars en beleidsmakers, zijn belangrijke partijen. De overeenkomst tussen technologiegebruik door ouderen en Baboesjka poppetjes Technologie wordt gezien als een middel om langer veilig…

Op weg naar passende woonconcepten voor senioren op het platteland

Demografische veranderingen zoals vergrijzing en krimp, en maatschappelijke uitdagingen zoals de transitie in de zorg en de komst van de participatiesamenleving, stellen de kleine woonkernen in ons land voor nieuwe uitdagingen. De bevolking van veel kleine kernen vergrijst, en jongeren trekken weg. In verschillende rurale regio’s is er sprake van krimp, en nemen voorzieningen dientengevolge af.  Kleine kernen klaar voor de toekomst? Om kleine kernen en dorpen te ondersteunen bij het duurzaam versterken van de leefbaarheid is in januari 2016…

Werkgevers proactiever in omgaan met vergrijzing personeelsbestand

Werkgevers worden geconfronteerd met de vergrijzing van hun personeelsbestand en oudere werknemers die langer doorwerken dan voorheen. In dit artikel vergelijken wij de aanpak van Nederlandse werkgevers met betrekking tot oudere werknemers tussen 2009 en 2017. Werkgevers en vergrijzing Door de vergrijzing is de noodzaak van hogere arbeidsparticipatie van oudere werknemers en langere carrières snel gestegen. Het zijn echter niet alleen oudere werknemers zelf die hierdoor beïnvloed worden; ook werkgevers moeten een manier vinden om hun vergrijzende personeelsbestand aan het werk…

Zonen en dochters die hulp aan (schoon)ouders met werk combineren

De komende jaren neemt het aantal ouderen toe. Omdat zij steeds vaker en langer zelfstandig blijven wonen, ook met complexe gezondheidsproblemen, zullen er meer ouderen zijn die ondersteuning van hun (schoon)zonen en (schoon)dochters kunnen gebruiken. Zij combineren het geven van hulp vaak met een baan. Wat is bekend over deze werkende mantelzorgers die voor hun (oude) ouders zorgen? Werkende mantelzorgers helpen vaak een (schoon)ouder Bij mantelzorg, of wel de hulp aan zieke naasten, denken mensen vaak aan volwassen kinderen met een…

Column: Kermisattractie

In haar latere werk brengt de dichteres Elisabeth Eybers (1915 – 2007) op onnavolgbare wijze de ervaring van het ouder worden onder woorden. Eybers kwam in 1961 na haar scheiding van een Zuid-Afrikaans industrieel naar Amsterdam, waar ze tot haar dood in 2007 zou blijven wonen. Ze bleef tot op zeer hoge leeftijd productief, ondanks de fysieke ongemakken die de hoge ouderdom met zich meebracht. In een interview ter gelegenheid van haar tachtigste verjaardag zegt ze: “Als ik die gedichten over…

Gedicht Jan Emmens

VOGEL De bomen kregen een betekenis die zij nog zacht gebarend wilden weren, maar ’t noodlot was niet meer te keren: een vogel streek klapwiekend in de wildernis van takken neer en nu hij roerloos zit (het licht wordt zo benauwend wit) denk ik aan dood, verrotte geur van blaren, hetzelfde zijn op steeds dezelfde plaats… Hoe komt wie vliegt ooit tot bedaren, en wie niet vliegt ooit van zijn plaats?     Jan Emmens Uit: Gedichten en aforismen, Verzameld…

Gesignaleerd

De tweede helft: over wilde haren en ervaren jaren John de Wolf & Nathan Vos. Amsterdam: Unieboek| Het Spectrum. ISBN: 978-90-0036-797-9, 176 pagina’s, € 17,99. Als John de Wolf de tijd op een bepaalde leeftijd mocht stilzetten, dan zou het nu zijn. Gelukkig in de liefde, de kinderen goed terechtgekomen, oud en wijs genoeg om te weten wat je niet wilt, energiek genoeg om te doen wat je wel wilt. Maar zo halverwege de vijftig zijn er ook andere dingen…