nr. 2 – juni 2020

Als bijzonder thema is dit keer gekozen voor intimiteit en seksualiteit onder ouderen. Inzichten uit (praktijk)onderzoek worden gedeeld en er worden handreikingen geboden voor de hulpverlening.

En dan is er die ene indringende vraag tijdens deze coronacrisis: ontstaat er een nieuwe vorm van ageisme, oftewel ouderendiscriminatie? Zie het antwoord van Frits de Lange in zijn column en daarnaast enkele andere artikelen over het corona-thema.

Redactioneel: Intimiteit en seksualiteit

In deze crisistijd is het toch al emotioneel beladen onderwerp van intimiteit en seksualiteit bij ouderen een bijzonder thema. Zijn ouderen aseksueel? Niets is minder waar, concludeert Paul Enzlin in zijn openingsartikel. Helaas heerst er veelal een ‘sociale stilte’ rond het onderwerp, merkt hij op en is er een gebrek aan rolmodellen. En dat kan leiden tot een barrière in de seksualiteitsbeleving van ouderen. Enzlin wijst op het belang van seksualiteit voor de kwaliteit van leven en belicht sociaal-culturele, biologische en…

Over seks bij ouderen: anders … maar daarom niet minder belangrijk?!

Ouderen en seksualiteit worden in onze samenleving nog moeilijk samen gedacht. Het lijkt wel een begrippenpaar dat niet samen hoort, maar waarvoor de laatste tijd toch meer interesse is vanuit wetenschappelijke hoek. Onderzoek toont aan dat een aantal socio-culturele, biologische en psychologische factoren het seksueel functioneren en de seksualiteitsbeleving van ouderen sterk (kunnen) beïnvloeden. In deze bijdrage worden deze factoren kort besproken om te eindigen met een positieve boodschap over seksualiteitsbeleving van ouderen.  Seksualiteit draagt bij aan de kwaliteit van…

Hoe maak je intimiteit en seksualiteit bespreekbaar in de ouderenzorg?

Er zijn vandaag de dag veel emotioneel beladen thema’s die aandacht krijgen in de ouderenzorg, en maar goed ook. Liefde in tijden van dementie, euthanasie, betekenisvol leven op oudere leeftijd, intimiteit en seksualiteit: het zijn maar een paar voorbeelden van thema’s die deel uitmaken van de levenskwaliteit van mensen. Met dit artikel staan we stil bij het thema intimiteit en seksualiteit. We reiken handvatten op personeelsniveau aan om intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg op een warme, verbindende en professionele…

Intimiteit en seksualiteit, de gewoonste zaak van de wereld

Intimiteit is een basisbehoefte van de mens. Wanneer we in een verpleeghuis terecht komen, verandert dit niet. Helaas is er in verpleeghuizen niet altijd voldoende ruimte om invulling te geven aan de behoefte tot intimiteit. Vilans en Rutgers werkten samen met drie zorgorganisaties en drie onderwijsinstellingen aan instrumenten om de aandacht voor intimiteit en seksualiteit in verpleeghuizen te bevorderen. Dit project leverde aansprekende resultaten op.  Het belang van intimiteit en seksualiteit in het verpleeghuis Veel mensen realiseren zich niet dat…

Zorg voor intimiteit en seksualiteit van ouderen in verpleeghuis en thuiszorg

Afgelopen jaren is er veel aandacht geweest voor de zorg rond intimiteit en seksualiteit van ouderen in verpleeghuis en thuiszorg. Er zijn verschillende tools ontwikkeld op dit gebied. In de praktijk blijkt dat er nog veel winst is te behalen. Dit kan door de juiste tool te matchen met de juiste organisatie, zorgprofessional, cliënt en naaste. Het RAAK-project ‘intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg’ is hierover in gesprek geweest met cliënten, zorgprofessionals en naasten. Intimiteit en seksualiteit in het leven van…

Interview met Miek Scheepers: We merken op de werkvloer een luide roep naar visie en beleid rond het thema seksualiteit

Miek Scheepers  werkt als coördinator bij Aditi vzw, een advies- en informatiecentrum op het gebied van seksualiteit en intimiteitszorg. Eerder was Miek  27 jaar actief als coördinator binnen een voorziening voor mensen met een beperking. Naast haar functie  als coördinator leidde ze de werkgroep seksualiteit. Vanuit deze functie groeide haar interesse in het thema seksualiteit bij mensen met een beperking. Dit leidde ertoe dat zij in 2008, samen met haar toenmalige collega-orthopedagoge,  Aditi vzw heeft opgericht. Bij Aditi vzw kunnen ouderen…

Gerongrafiek: Is alleenstaand ook echt alleen?

Sinds de Tweede Wereldoorlog is het aantal mensen dat alleen woont enorm gegroeid. In 2018 gaat het om bijna 3 miljoen mensen, ofwel 22 procent van alle meerderjarige Nederlanders. En de komende drie decennia zet die trend zich voort: de bevolkingsprognose van het CBS voorziet dat in 2047 bijna 1 op de 4 volwassen inwoners alleen zal wonen. Alleen wonen komt veel vaker voor onder jongeren tussen de 20 en 30 jaar en bij ouderen. Van de 85-plussers woonde in…

Welzijn op Recept: een eenvouding concept met krachtige gevolgen

Welzijn op Recept is een interventie waarbij zorgverleners uit de eerstelijnszorg mensen met psychosociale problemen doorverwijzen naar een welzijnscoach. Welzijn op Recept wordt inmiddels in 83 gemeenten in Nederland uitgevoerd en daarin zijn welzijnscoaches de spil. Wat doen zij eigenlijk, hoe verhoudt dit zich tot het werk van een praktijkondersteuner (POH)-GGZ, en wat is de meerwaarde van Welzijn op Recept? Onduidelijke medische klachten Veel patiënten kloppen bij de huisarts aan met klachten van psychosociale aard. “Ik heb vaak hoofdpijn en ben…

Invisible talents! Waarde van (h)erkennen en aanmoedigen van talenten van 80-plussers

Hoewel het merendeel van de 80-plussers in Nederland thuiswonend is, worden zij nog vaak gezien als een groep die zorg nodig heeft. Dat zij ook iets bij te dragen hebben aan de gemeenschap/samenleving is nauwelijks zichtbaar, wordt niet benoemd en door professionals wordt er doorgaans niet naar gevraagd. Bij het inzetten van talenten neemt het zelfvertrouwen van de ouderen toe en werkt het preventief tegen ziekte en kwetsbaarheid (RIVM, 2018). Echter, voordat talenten ingezet kunnen worden, welke talenten hebben 80-plussers…

De impact van het COVID-19 virus op het dagelijkse leven van Marokkaanse migrantenouderen

Er is veel aandacht voor de gevolgen van het coronavirus en de vanuit de regering getroffen maatregelen voor de ouderen. Migrantenouderen komen er echter bekaaid vanaf, terwijl zij tot de meest kwetsbaren behoren. Dit was voor ons de aanleiding om een verkennend onderzoek te doen naar de ervaringen van Marokkaanse ouderen. Migrantenouderen: een vergeten groep Er is op dit moment een maatschappelijke shutdown: tot 1 september mogen er geen evenementen doorgaan, musea, horeca, middelbare scholen en universiteiten blijven voorlopig dicht en…

COOK3R: Een kookhulpmiddel voor mensen met beginnende dementie

Onder thuiswonende mensen met dementie is het risico op ondervoeding groot, mogelijk veroorzaakt door problemen die optreden bij het (voor)bereiden van een warme maaltijd. Bovendien kunnen de geheugenproblemen door dementie leiden tot (brand)gevaarlijke situaties bij het koken. Echter, voor veel mensen met dementie kan zelf koken bijdragen aan een gezond voedingspatroon en de zelfredzaamheid vergroten.  De COOK3R Om thuiswonende mensen met beginnende dementie toch in staat te stellen veilig zelfstandig te blijven koken is bij het lectoraat Architecture in Health…

Familieparticipatie bij ouderen met psychiatrische problemen

Familieleden kunnen een belangrijke invloed hebben op het herstel en het welzijn van ouderen met psychiatrische problemen, ook als deze in een zorginstelling wonen. Betrokkenheid via familieparticipatie is bij deze bewoners echter niet vanzelfsprekend. Bij medewerkers bestaat vaak de indruk dat veel familieleden van deze ouderen niet geïnteresseerd zijn in familieparticipatie. Reden om te onderzoeken of dat ook zo is.  Familieparticipatie is waardevol, maar niet vanzelfsprekend Bij ouderen met chronische psychiatrische problemen (gerontopsychiatrische cliënten) is als gevolg van hun aandoening(en)…

Het covid-drama in de ouderenzorg in België

In het verleden, in ‘vredestijd’, hebben we in België en Vlaanderen een goede gezondheidszorg en langdurige zorg uitgebouwd, met inbegrip van de ouderenzorg. In de ‘oorlogstijd’ van de covid-crisis ontdekken wij hoe deze sector van langdurige zorg lange tijd vergeten dreigde te worden. Hoe snel maatregelen van rantsoenering nodig waren die de last verlegt naar deze sector zonder in de nodige middelen te voorzien, en hoe men zich zeer snel vragen stelt wat de kost is van deze bestrijding van…

Column: Een kwestie van beschaving

De coronacrisis treft met name ouderen. Voor ethici betekent dat werk aan de winkel. Eerst kwam de vraag wie er wel en niet nog op de intensive care mag (een leeftijdsgrens voor zeventigplussers?), daarna of ouderen niet een ophokplicht hebben bij het heropenen van de samenleving. Moeten jongeren niet de ruimte?  Ouderendiscriminatie ligt op de loer en ik heb een instinct ontwikkeld dat alarm slaat waar en wanneer ik het ruik. Ik was dan ook wel blij dat op 12…

Boekbespreking: Advies Commissie toekomst zorg thuiswonende ouderen

Oud en zelfstandig in 2030. Een reisadvies (2020). Den Haag: Commissie Toekomst zorg thuiswonende ouderen.   Te downloaden via: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/01/15/oud-en-zelfstandig-in-2030-een-reisadvies   De regering wil een heldere vooruitblik op de zorg voor thuiswonende ouderen. Een commissie is aan het werk gezet, onder leiding van voormalig minister Wouter Bos. Begin dit jaar verscheen een eerste rapport onder de titel “Oud en zelfstandig in 2030; een reisadvies”. Gekozen is voor een aanpak waarbij iedereen tot 1 april 2020 kon reageren (gepubliceerde reacties gingen…

Platform ZorgSaamWonen verbindt stenen en mensen

Yvonne Witter en Danielle Harkes zijn initiatiefnemers van het platform ZorgSaamWonen. In november 2019 hebben zij het platform gelanceerd in Rotterdam tijdens het gelijknamige congres ZorgSaamWonen. Wat is het doel? Wat hopen zij te bereiken? En waarom is het nu nodig?  Meer verbinding tussen fysiek en sociaal Langer thuis wonen, weer thuis wonen; de wijk wordt steeds meer de plek waar mensen die kwetsbaar zijn en zorg of begeleiding nodig hebben blijven wonen. Wat is er nodig om dat mogelijk te…

Ageing in place: een veelzijdig concept

Ageing in place is een veelvuldig genoemd concept. Echter, het is de vraag wat dit volgens de wetenschappelijke literatuur inhoudt. In dit artikel wordt het concept ageing in place in kaart gebracht aan de hand van de vijf hoofdthema’s zoals die uit de literatuur zijn gedestilleerd. Een meer eenduidig begrip van ageing in place zal professionals, beleidsmakers, onderzoekers en sociale netwerken kunnen helpen de veelzijdigheid van het concept te zien en toe te passen.  Ageing in place Vergrijzing is een…

A sense of home, samen bouwen aan een nieuw thuis

Woonzorgcentra staan voor een grote uitdaging. Naast de focus op zorg, groeit ook het belang van woon- en levenskwaliteit stelselmatig. Hoe pak je die omwenteling praktisch aan? ‘Sense of home’ werkte een kader uit om daarop een gepast antwoord te formuleren. De basis: de opbouw van een kwalitatieve zorgrelatie, vertrekkend vanuit de individuele ondersteuningsaanvraag van de oudere. Het woonzorgcentrum als totaalinstituut: een boeiend vertrekpunt De overstap naar een woonzorgcentrum is een stresserend rouwproces. Voor de meeste ouderen betekent het een verlies…

Positieve psychologie in het woonzorgcentrum: aandacht voor het welbevinden van zorgmedewerkers en bewoners

In een tijd met veel negatieve berichten over de zorg, mocht ik de afgelopen 5 jaar promotieonderzoek doen naar het welbevinden van zorgmedewerkers en bewoners van woonzorgcentra. Ik nam daarbij een positief psychologisch perspectief waarbij ik vooral keek naar de positieve aspecten van het werken en leven in deze omgeving. Hieronder beschrijf ik uitkomsten van de vijf onderzoeken van mijn proefschrift, gericht op het welbevinden van de medewerkers en de bewoners.  Het welbevinden centraal Met de opkomst van persoonsgerichte zorg…

Verplichte pensioencommunicatie qua inhoud en vorm onder de maat

De Wet Pensioencommunicatie 2015 (artikel 51) regelt dat deelnemers in bedrijfs(tak)pensioenregelingen hun jaarlijkse pensioenvooruitblik voortaan in drie scenario’s gepresenteerd moeten krijgen: realistisch, pessimistisch en optimistisch. Op basis van het Ministerieel besluit van 6 december 2018 moeten in mijnpensioenoverzicht en het Uniform Pensioenoverzicht de drie scenario’s worden gepresenteerd in de vorm van een “navigatiemetafoor”. Dit artikel bespreekt de vorm en inhoud van de nieuwe verplichte risicocommunicatie tegen de achtergrond van de door de wetgever genoemde doelen ervan en gebruikmakend van risicocommunicatietheorie,…

Lastige schulden na pensioen?

Voor vijf tot tien procent van de gepensioneerden met een aflossingsvrije hypotheek, geldt dat de betaalbaarheid van hun restschuld na het verstrijken van de looptijd mogelijk problematisch kan zijn. Dit betreft 23.000 tot 46.000 huishoudens. Het opnieuw afsluiten van een langlopende, aflossingsvrije lening is vaak niet mogelijk. De aangescherpte voorwaarden rond het verlengen van de hypotheek kunnen zorgen voor flink hogere woonlasten. Tegelijkertijd loopt het inkomen na pensionering vaak terug en beschikt deze groep over te weinig eigen vermogen om…

LASA: Depressieve klachten bij ouderen: een lichtpuntje door vitamine D?

Recent toonde een grote observationele studie aan dat een lagere vitamine D spiegel geassocieerd is met meer depressieve symptomen over de tijd bij oudere vrouwen, maar een gerandomiseerd interventieonderzoek liet geen verbetering van depressieve klachten zien na gebruik van vitamine D supplementen. Een reden voor reflectie, waarbij ook de Vitamine D richtlijnen van de Gezondheidsraad worden betrokken.  Depressieve klachten en vitamine D: twee studies Veel ouderen ervaren weleens depressieve klachten. Hoewel een echte depressie minder vaak voorkomt bij oudere mensen…

Gesignaleerd

Wij knippen de wind: notities van een overgrootmoeder Deborah Campert. Amsterdam: De Bezige Bij. ISBN: 978-94-0318-330-5, 128 pagina’s, € 18,99. Sinds Deborah Campert overgrootmoeder is, maakt ze aantekeningen in haar ‘overdagboek’. Daarin noteert ze losse schetsen, overdenkingen, ergernissen, herinneringen en beschrijvingen van haar beslommeringen van alledag. In Wij knippen de wind zijn deze stukken bijeengebracht, samen vormen ze een prachtig kleinood, een intiem portret van een ouder wordende vrouw met een rijk leven. Met haar sterke pen brengt Deborah Campert…