nr. 3 – September 2020

Het thema van deze editie van Geron is Gerontechnologie. Een breed onderwerp, dat varieert van technologie die het praktisch mogelijk maakt om langer zelfstandig te wonen tot robots die ouderen met geheugenverlies helpen met de dagstructuur.

Frits de Lange schrijft in zijn column dat de gemiddelde levensduur in anderhalve eeuw is verdubbeld. Een antropologische revolutie, die wellicht door technologie een nieuwe impuls krijgt. De vraag die dan opkomt is: willen we dat?

Coverbeeld: Mw. Boon († 13-04-2020) was dol op haar robothond en -kat.

Redactioneel: Een 70e verjaardag vol technologie

Onlangs was mijn vader jarig, hij werd zeventig jaar oud. Omdat het nog altijd ‘coronatijd’ is, wilde hij er niet veel aan doen. Daarom mailde hij al zijn oudere broers en zussen – mijn vader komt uit een groot gezin – dat hij zijn verjaardag een jaartje over zou slaan. Op de dag zelf ontving hij van een aantal broers en zussen de nodige telefoontjes en appjes, die hij kon beantwoorden dankzij de techniek van gehoorapparaat en smartphone. De broers…

Senioren en technologie: een scala aan mogelijkheden en ontwikkelingen

Technologie voor de ouder wordende mens wordt vaak benoemd als een oplossing voor het langer zelfstandig, verantwoord en prettig thuis wonen. Gerontechnologie biedt veel verschillende mogelijkheden en ontwikkelt zich de laatste jaren steeds verder. Naast de voordelen roept het gebruik van technologie ook vragen op. Dit artikel biedt een overzicht en sluit af met kansen voor de toekomst. Welke mogelijkheden biedt technologie? Gerontechnologie is het onderzoeksgebied waar de gerontologie en technologie samen komen. Gerontechnologie heeft als doel om het dagelijks functioneren…

Sociaal welbevinden bevorderen met technologie

Er is veel aandacht voor technologische ontwikkelingen in de zorg. In het sociale domein liggen eveneens veel kansen voor toepassingen van technologie. In dit artikel bespreek ik hoe social e-health, naast het faciliteren en ondersteunen van persoonlijk contact en het vergroten van de mogelijkheden voor sociale interactie, een bijdrage kan leveren aan het sociale welbevinden. E-health en de (on)mogelijkheden in het sociale domein Bij technologie en ouderen wordt vaak gedacht aan het begrip ‘e-health’. In 2012 kwam Nictiz met een overzicht…

Ouderdomsslechthorendheid

Elektronische hoortoestellen bestaan al sinds begin 1900. Al vanaf die tijd wordt in reclames hoog opgegeven van de prestaties. Toch blijft er sprake van fors ondergebruik. Wat kan de technologie écht, wat is nog toekomstmuziek en waarom is het zo moeilijk het gehoorverlies te compenseren? En hebben we alternatieven? Slechthorendheid – vooral een sociaal probleem Ouderdomsslechthorendheid, ook wel presbyacusis genoemd, is één van de meest veelvoorkomende én meest beperkende chronische aandoeningen onder oudere volwassenen. Het is sterk leeftijdsafhankelijk en begint doorgaans…

Een KRACH-Tig project in Rozenburg

Hoe zorg je ervoor dat mensen met lichte geheugenproblemen langer thuis kunnen wonen? Het project RESILIEN-T onderzoekt samen met ouderen waar zij behoefte aan hebben en ontwikkelt een platform om in hun wensen en behoeftes te voorzien. Dit internationale co-design project met eindgebruikers, zorgprofessionals, onderzoekers en ontwikkelaars is in maart 2019 gestart.   Welzijn voor ouderen in Rozenburg Het is dinsdagmorgen 09.30 uur, als mevrouw N. aankomt in Careyn ‘t Veerhuis in Rozenburg. Ze is een trouwe bezoeker en komt…

Ouderen meer laten bewegen

Kan het stimuleren van bewegen ook eenzaamheid verminderen onder alleenstaande ouderen met één of meerdere beperkingen? In het project ‘Meer bewegen met behulp van technologie en elkaar’ is gezocht naar antwoord op deze vraag. Bewegen en sociaal netwerk In Nederland heeft 70% van de ouderen (65+) één of meerdere chronische aandoeningen. Mensen met een chronische aandoening bewegen over het algemeen minder dan gezonde mensen. Waar in 2014 70% van de algemene populatie aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen voldoet, is dat…

Interview met Helianthe Kort

Het is een dinsdagochtend in mei. Het zijn coronatijden, dus ontmoeten we Helianthe Kort niet ‘in het echt’, maar digitaal. Gegeven het onderwerp van het interview ‘gerontechnologie’ is dat misschien wel heel passend. Voor het gesprek lijkt het geen verschil te maken. Al snel geraken we in een enthousiast gesprek met een onderzoeker met passie voor haar vak.  In 2004 werd Helianthe Kort benoemd tot lector Vraaggestuurde Zorg (nu Technologie voor Zorginnovaties) bij de Hogeschool Utrecht. In 2011 werd zij…

Net met pensioen

Met pensioen gaan is een belangrijke levensgebeurtenis waar veel bij komt kijken. Hoewel er relatief veel onderzoek is gedaan naar vrijetijdsbesteding en sociale participatie door gepensioneerden, is er veel minder bekend over hoe mensen die recent gepensioneerd zijn de plots toegenomen vrije tijd invullen. Deze bijdrage laat zien hoe maatschappelijke participatie en vrijetijdsbesteding veranderden in de overgang van werk naar pensioen.  Het tijdsperspectief tijdens het pensioen De pensionering markeert de overgang van een leven met werk als structuur gevende activiteit…

De vierde pensioenzuil in Nederland, toen en nu

Wat de arbeidsparticipatie onder ouderen (55+) betreft is Nederland een uitschieter. De vierde pensioenzuil is een flexibele manier om het arbeidzame leven te verlengen door betaalde arbeid te verrichten, in een aangepast tempo en/of in een aangepaste omgeving. Met name gaat het erom dat een inkomen uit deeltijdarbeid gedurende enkele jaren na pensionering wordt toegevoegd aan de bestaande drie pensioenzuilen, het wettelijke basispensioen (AOW), het bovenwettelijke aanvullende pensioen van werknemers en de vrijwillige, individuele pensioenvoorzieningen. Nederland is een uitschieter De afgelopen…

Doorwerken na de AOW-leeftijd: een vrijwillige keuze?

De stijgende acceptatie van het doorwerken na de pensioengerechtigde leeftijd in Nederland roept belangrijke vragen op. Allereerst is het de vraag hoeveel mensen doorwerken na de pensioengerechtigde leeftijd. Daarnaast, wat zijn hun beweegredenen om dit te doen? Is het een vrijwillige keuze of voelen AOW’ers zich gedwongen om door te werken?  Twee opvallende trends De afschaffing van VUT en prepensioenregelingen en de stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd hebben de financiële prikkels voor werkenden om langer door te werken substantieel vergroot.…

De Comfortwoning maakt langer thuis wonen makkelijker én veiliger

Wie wil er niet zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen? Er komt best wat bij kijken om een thuisomgeving met de juiste ondersteuning in te richten. Om deze reden is in 2019 de Comfortwoning in Rotterdam geopend. In deze modelwoning maakt men kennis met technologische eHealth-oplossingen die langer thuis wonen comfortabel maken.  Helpen bij durven Rotterdam is dé proeftuin voor de stad van morgen. In de havenstad ontstaan vaak initiatieven om bewoners van de stad samen te brengen, te…

Geestelijke verzorging thuis, met inzet van vrijwilligers

Hoe kun je goed oud worden? Om welke levensdomeinen gaat het dan zoal? Zingeving telt hierbij zeker mee. In Rotterdam bestaan al jarenlang maatjesprojecten die zich richten op zingeving en levensvragen bij thuiswonende ouderen. De vrijwilligersgroepen worden begeleid door professionele geestelijk verzorgers.  Zingeving en levensvragen Hoe kun je goed oud worden? Wat maakt het leven de moeite waard? Doe ik er nog toe? Het zijn voorbeelden van levensvragen die iedereen herkent. Ze draaien om het verlangen naar een zinvol bestaan,…

Veroudering op twee plaatsen

Gewapend met een tolk, een voice recorder, een interview guide en een stevige dosis nieuwsgierigheid was ik in mei 2018 in een prachtig, piepklein dorp midden in Anatolië, Turkije. Ik sprak daar uitgebreid met 21 bijzondere mensen. Zij waren gemiddeld 72 jaar oud, voornamelijk afkomstig uit Duitsland, maar ook uit Nederland, en verbleven ongeveer de hele zomer in dat kleine plaatsje in Anatolië; de plaats waar zij geboren waren. Ik vroeg hen hoe hun leven er daar uitzag, hoe zij…

Het goede leven mét dementie

Dementie roept in onze samenleving schrikbeelden op: mensen met dementie worden vaak ‘zombie’, ‘kasplantje’ of ‘lege hulzen’ genoemd. Het goede leven geldt als een leven waarin dementie ons bespaard blijft. Gezien het grote aantal mensen dat in de toekomst een dementiediagnose zal krijgen, zijn er nieuwe, hoopvollere beelden nodig. Ik deed daarom onderzoek in verzorgings- en verpleeghuizen naar het goede leven mét dementie. Het onderzoek Als antropoloog liep ik in 2014 en 2015 veertien maanden mee op de dementieafdelingen van drie…

Boekbespreking: Horen, zien en verbinden

Boelhouwer, M; Huisman, A. en Wal van der PJ (2020) Horen, zien en verbinden. De betekenis van Geestelijke Verzorging in de context van de ouderenzorg. Uitgever: Peterjan van der Wal (Prijs 12 euro).    Om de waarde van geestelijke verzorging in de ouderenzorg voor het voetlicht te brengen, werd binnen de landelijke Zonnehuisgroep in de periode 2003-2009 onderzoek uitgevoerd onder de ouderen zelf of hun vertegenwoordigers. In ‘Horen, zien en verbinden’ worden de resultaten van de veelheid aan kleinschalige (systematische)…

Uitdagingen voor de ouderenzorg in Vlaanderen, vandaag en morgen

Grote crisissen zijn vaak de voorbode van grote maatschappelijke veranderingen. De afgelopen maanden passeerden dan ook talrijke ideeën over toekomstige ouderenzorg de revue: Wat liep fout? Waarom? Hoe moet het beter? Velen, van dichtbij of verderaf, reflecteerden over de vraag “hoe moet ouderenzorg eruitzien na de Covid-19-crisis?” Dit artikel biedt geen pasklaar antwoord of blauwdruk voor de ideale zorg, wel geeft het inzicht in het huidige debat, welke visies aan bod komen en welke boodschappen (onterecht) minder luid klinken. Krachten en…

‘Thuis Voelen’ in de ouderenzorg

In dit artikel worden 200 sinds 2011 afgelegde zorgvisite - ervaringen aan verpleeghuizen gedeeld. Inmiddels leven we in corona-tijd. Het ingestelde bezoekverbod en bezoekbeleid heeft een grote impact (gehad) op het leven van verpleeghuisbewoners en hun naasten. Een ‘Thuis voelen thermometer’ wordt geïntroduceerd, waarmee elk verpleeghuis het welbevinden van en de gewone dingen van het leven voor de bewoners concreet invulling kan geven, in en buiten corona-tijd. ‘Zorgvisite’: met vreemde ogen kijken De ouderenzorg wordt vaak als een groot en complex…

Gerongrafiek: Keuzes rond orgaandonatie naar leeftijd

Op 1 juli 2020 is de nieuwe donorwet ingegaan. Het is de bedoeling dat iedereen in Nederland vanaf 18 jaar die ingeschreven staat in een Nederlandse gemeente uiteindelijk in het Donorregister geregistreerd staat. Op 28 juni stonden er ruim 7,3 miljoen mensen in het register. Dat betekent dat ongeveer de helft van de volwassen Nederlanders zijn of haar keuze ingevuld heeft. Van alle ingevulde keuzes gaat het bij ruim de helft om toestemming voor het doneren van organen en weefsels. Van…

Boekbespreking: Gezond naar honderdvijftien. Een reis rond de wereld

Eric Claassen, Lisette de Jong en Heidi Klijsen. “Gezond naar honderdvijftien. Een reis rond de wereld.” Uitgeverij Prometheus, 2019. ISBN 978 90 446 4221 6. 145 bladzijden. Prijs €19,99                      Hoewel de ondertitel van dit boek niet op de kaft maar pas op bladzijde 6 staat, geeft deze goed weer wat je als lezer te wachten staat wanneer je het boek opent. In zestien hoofdstukken reis je langs verre streken begeleid…

Onvervulde behoefte om met de arts te spreken over advance care planning

Veel ouderen denken na over de medische zorg die zij in de toekomst willen krijgen, maar slechts een minderheid bespreekt dit met een arts. In hoeverre is er een onvervulde behoefte om met een arts in gesprek te gaan? En wat zijn de kenmerken van ouderen die zo’n onvervulde behoefte hebben? Proactieve zorgplanning Proactieve zorgplanning (‘advance care planning’, ACP) is het proces waarin een individu zijn/haar voorkeuren met betrekking tot toekomstige medische zorg en behandeling bepaalt, bespreekt met naasten en zorgverleners,…

Column: Komen en gaan

De idee dat ouder worden betekent dat je het stokje overgeeft aan de komende generatie, dringt maar moeilijk tot onze generatie babyboomers door. Wij willen het liefst voor eeuwig blijven. Hoe komt dat? Ik onthoud mij van een moreel verwijt, maar zoek een verklaring in een sociologisch gegeven. De Franse schrijver, econoom en politicus Hervé Juvin (1956), wijst in zijn boek Hoe de wereld verandert op de gemiddelde levensduur die in anderhalve eeuw tijd is verdubbeld. Voor het eerst in de…

Gedicht Cees Nooteboom

11 Loop niet weg. Blijf bij dit zachte gezicht van een zomeravond, vrede, gesprek aan het water, gefluister, gemurmel waarin het onheil   verdwijnt. Hij hoort het paard in de weide, er vliegt nog een vogel, blijf liggen, verjaag de gevaren, wees niet bang voor de vormen   van het gezicht zonder ogen, voor de vrouw met de haren van touw, voor de mond zonder lichaam, laat ze niet toe in de slaap   die van jou is.   Cees…

Gesignaleerd

Leven tussen leegte en liefde: een dagboekimpressie in coronatijd Fia Oomen. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser. ISBN: 978-94-6365-240-728, 172 pagina’s, € 13,95. In coronatijd hebben met name zorgmedewerkers elke dag opnieuw een marathon gelopen, weken achter elkaar. In dit boek geeft Fia Oomen een kijkje in de wereld van de zorg voor een heel kwetsbare groep, de bewoners in verpleeghuizen/woon-zorgcentra. Vanaf half maart werkte ze grotendeels vanuit huis en beschrijft de werkzaamheden in coronatijd, het contact met familie, bewoners en zorgmedewerkers, wat…