Welzijn voor ouderen in Rozenburg
Het is dinsdagmorgen 09.30 uur, als mevrouw N. aankomt in Careyn ‘t Veerhuis in Rozenburg. Ze is een trouwe bezoeker en komt tweemaal per week naar de Crea-club. Elke dinsdag- en donderdagmorgen komen zo’n acht oudere dames bij elkaar om kaarten te maken en van alles te bespreken. Om sociale contacten aan te moedigen en vereenzaming te voorkomen, worden dit soort laagdrempelige activiteiten speciaal voor mensen als mevrouw N. georganiseerd. Careyn is een zorgorganisatie die zorg en welzijn levert, zowel thuis als in een woonzorglocatie. Het bijzondere van Careyn in Rozenburg is dat welzijn en zorg dicht bij elkaar georganiseerd zijn en zo elkaar versterken. Het maakt niet uit of je een bewoner van een woonzorglocatie bent, of in de wijk woont; als je dezelfde interesses hebt, dan kun je het heel gezellig met elkaar hebben. De interactie tussen bewoners uit de zorginstelling en ouderen uit de wijk is mooi om te zien en houdt de bewoners middenin de maatschappij. Careyn is altijd op zoek naar meer ondersteunende diensten voor mensen zoals mevrouw N. Voor nu en voor de toekomst.
Internationale samenwerking
In 2018 werd Careyn door Vilans benaderd om mee te doen aan het internationale project RESILIEN-T. Careyn wil samen met anderen bijdragen aan een inclusieve, solidaire en duurzame samenleving. De deelname aan dit project sluit goed aan bij deze visie. ‘RESILIEN-T’ betekent veerkracht, een belangrijk element om ouderen langer thuis te kunnen laten wonen. RESILIEN-T is een AAL-project (https://www.aal-europe.eu), een gezamenlijk financieringsprogramma waar 13 landen aan meedoen. Gezamenlijk ontwikkelen deze landen projecten om tijdig in te spelen op de demografische ontwikkelingen, met name de vergrijzing. Doel van het AAL-programma is het ontwikkelen én op de markt brengen van innovatieve, op ICT gebaseerde oplossingen voor ouderen en hun omgeving. De internationale samenwerking levert veel op. We werken met partners uit Italië (INCRA, BSD en Università Politecnica delle Marche) Zwitserland (Switzerland Innovation Park Biel/Bienne AG en GoldenAge) en Canada (University of Toronto). Zo maken we ook goed gebruik van bestaande kennis. De ene partner heeft veel verstand van het ontwerpen en ontwikkelen van een platform en de andere heeft weer meer ervaring met het doen van onderzoek op het gebied van lichte geheugenproblemen.
Technologie en ouderen: een uitdaging
“Het bij ouderen inzetten van technologie voor contact op afstand is een uitdaging”, vertelt Nicole Vooijs, zorgmanager bij Careyn in Rozenburg. “Desondanks zagen we tijdens de coronacrisis dat er toch ineens veel mogelijk blijkt”. Op een kleinschalige woonlocatie voor mensen met dementie is men begonnen met beeldbellen via Skype op de beleeftelevisie, op de tablet en via WhatsApp op de telefoon. Voor mensen met dementie is dit een mooie maar wel een erg vermoeiende vorm van communiceren. Na een paar minuten verslapt de aandacht. Met cliënten die thuis wonen, zoals mevrouw N., en waar de zorg niet langs kan komen, wordt nu regelmatig een (video-)bel afspraak gemaakt en ook mantelzorgers maken hier vaker gebruik van. Uiteraard is er tijdens de coronacrisis bij Careyn ook veel gebruik gemaakt van het ‘ouderwetse’ telefoneren. Nicole: “De maatschappelijke trend is zo lang mogelijk thuis wonen en je eigen regie kunnen behouden. Door mijn persoonlijke interesse in innovaties die de zelfstandigheid van ouderen thuis kunnen bevorderen, ben ik namens Careyn betrokken geraakt bij het project RESILIEN-T. Als ik later oud en misschien vergeetachtig ben, wil ik zolang mogelijk alles zelf regelen. Door de inzet van bijvoorbeeld een app, die mij helpt met mijn dagstructuur, zou dat heel goed kunnen.”
Een gezonde levensstijl met technologie
Onderzoek toont aan dat een gezonde levensstijl en braintraining het risico op cognitieve achteruitgang kan helpen verminderen (Ngandu et al., 2015). Daarnaast kan het ouderen, zoals mevrouw N., ook een gerust gevoel geven om zelf aan de cognitie te kunnen werken. Voor veel ouderen is het namelijk een grote angst om dementie te ontwikkelen (Corner & Bond, 2004). Toch weten niet veel mensen dat, naast cognitieve training, ook een actieve levensstijl een positief effect kan hebben op de cognitie (Blondell, Hammersley-Mather, & Veerman, 2014). Interventies die een actieve levensstijl bevorderen, zijn daarom van harte welkom. Hierbij worden de mogelijkheden van technologie nog weinig benut. Ondanks de sterke toename van het gebruik van tablets en smartphones door ouderen, is het algemene beeld nog dat oudere mensen niet goed met technologie kunnen omgaan of daar geen interesse in hebben (CBS, 2019). Voor mensen met enige cognitieve achteruitgang kunnen reguliere tablets en smartphones ingewikkeld zijn. Daarom is het belangrijk om met deze doelgroep nieuwe toepassingen te ontwikkelen. Het doel van het RESILIEN-T project is dan ook om met ouderen een gebruiksvriendelijk platform te maken dat hen ondersteunt bij het werken aan een actieve levensstijl.
In de huid van de eindgebruiker
Het project is in maart 2019 gestart en de ambitie is om gedurende drie jaar, zoveel mogelijk samen met eindgebruikers (ouderen, mantelzorgers en zorgprofessionals), het RESILIEN-T platform te ontwikkelen. Door eindgebruikers te betrekken in het ontwerpen van technologie middels co-design, kom je tot beter passende oplossingen. Om ondersteunende technologie met de eindgebruikers te ontwikkelen is het van belang om te begrijpen hoe de doelgroep nu aan een actieve levensstijl werkt. Zo kunnen aannames in een vroeg stadium getoetst worden. In 2019 is gestart met het interviewen van 24 ouderen en mantelzorgers bij hen thuis. De hoofdvraag was daarbij: hoe gaan mensen nu zelf actief aan de slag met thema’s zoals voeding, fysieke activiteit, cognitieve training en sociale interactie? Om het gesprek zoveel mogelijk te laten leiden door de ouderen en mantelzorgers zelf, maakten we gebruik van het maken van collages met diverse afbeeldingen (Suijkerbuijk, Hofman & Engels, 2016). Ook in Italië, Canada en Zwitserland werden mensen geïnterviewd en hebben mensen collages gemaakt (zie Foto 1).
Voor de verschillende deelnemers waren de thema’s zoals verwacht verschillend van belang. Voor de één is goede voeding al jaren een interessegebied, terwijl de ander zich voornamelijk focust op fysieke activiteiten zoals fietsen en wandelen. Het zelfstandig blijven is voor velen wel belangrijk, maar hoe ze gemotiveerd willen worden om aan de diverse thema’s te werken verschilt. Om van de ervaringen van de deelnemers tot handzame inzichten te komen, is besloten om gebruik te maken van de Big Five persoonlijkheden (Barrick & Mount, 1991). Deze zijn, vrij vertaald naar onze interviewinzichten; een pessimistisch type: “Ik moet doorgaan en kan daarvoor wat hulp gebruiken.”, het strevende type: “Ik oefen tot ik zelf weer kan meedraaien in de maatschappij.”, het open-minded type: “Ik sta ervoor open om nieuwe oplossingen te proberen.”, het vandaag-waardevol type: “Ik wil nu betekenis geven aan mijn leven en dat van anderen” en het nieuwsgierige type: “Ik wil weten wat echt werkt voor mijn gezondheid.”
Ondanks dat er in de literatuur ook twijfels bestaan over deze indeling, hielp dit de ontwikkelaars om naar de eindgebruikers te kijken als mensen met diverse behoeftes op het gebied van motivatie. Deze diverse persoonlijkheden worden dit jaar vertaald naar profielen voor het platform, zodat gepersonaliseerde coaching kan worden aangeboden.
Continue samenwerking
Na de interviews zijn in de diverse landen co-design teams opgestart, zo ook in Rozenburg. Met een groep van ongeveer zes ouderen wordt geregeld bij elkaar gekomen om de ontwikkelingen stapje-voor-stapje voor te leggen aan de potentiële gebruikers. Zo wordt vermeden dat de ontwikkelingen onvoldoende aansluiten bij de wensen en behoeftes van de doelgroep. Bestaande technologie, zoals stappentellers en de applicatie van het Nederlandse Voedingscentrum, werden besproken om inzicht te krijgen in wat aanspreekt en wat niet. Ook zijn de eerste schetsen van het nieuwe RESILIEN-T platform uitgebreid bediscussieerd. Mensen uit de doelgroep worden geworven om mee te denken in alle fases van het project, onder andere door middel van een banner in Careyn ’t Veerhuis. Hier staat een Nederlandse vertaling van de titel van het project op: KRACH-T, omdat het co-design team aangaf dat dat voor hen meer aanspreekt (zie Foto 2).
Foto 2: Regina Krijger, Coördinator Welzijn, in ’t Veerhuis in Rozenburg bij de Nederlandse wervingsbanner.
Uiteindelijke toepassing
Ook Nicole neemt actief deel aan de sessies. Ze vertelt: “We merken bij collega’s dat zij steeds enthousiaster worden over het project en het uiteindelijke doel. Het is voor ons nieuw om op deze manier aan een ontwikkelproject mee te werken. Voor de deelnemende ouderen levert het leuke nieuwe contacten op tijdens de sessies. Het is belangrijk dat zij hun ervaringen en ideeën met ons delen. We hopen dat we in de aankomende sessies en pilots iets vinden wat we kunnen gebruiken op het platform, iets wat eraan bijdraagt dat ouderen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen met behulp van de apps op het platform. Het blijft spannend om te zien of ouderen aangehaakt willen blijven. Hun bijdrage is heel waardevol, want uiteindelijk leren we alleen van de ouderen zelf wat voor hen belangrijk is.”
Het nieuwe RESILIEN-T platform zal geplaatst worden op de Compaan tablet (https://www.uwcompaan.nl). Deze tablet heeft al een seniorvriendelijke bediening en breidt door RESILIEN-T de huidige functionaliteiten van contacten, nieuws en spelletjes uit met een ondersteunende interventie die een actieve levensstijl te bevordert. In 2020 starten de eerste gebruikerstesten met de nieuwe functionaliteiten. De inzichten die worden opgedaan in de gebruikerstesten zullen worden gebruikt ter verbetering van het platform. Daarnaast worden de inzichten gedeeld in een wetenschappelijke publicatie. Zo wordt er met de co-design activiteiten in Rozenburg samen gewerkt aan productontwikkeling en (internationale) kennisverspreiding. Wie weet hoe de toekomst van welzijn en langer thuis wonen er voor mensen als mevrouw N. uit komt te zien?