‘Zorgvisite’: met vreemde ogen kijken
De ouderenzorg wordt vaak als een groot en complex probleemveld neergezet. Dat de kleine dingen ertoe doen wordt in de waan van de dag nogal eens uit het oog verloren, zo durven wij te stellen na ruim 200 door heel Nederland afgelegde zorgvisites. Wij kijken ‘met vreemde ogen’ en ‘een dwarse blik’ welke verbeteringen er in de ouderenzorg voor het oprapen liggen. Sinds 2011 doen wij dat door onverwacht en onaangekondigd op zorgvisite te gaan bij verpleeghuizen en woonzorgcentra door heel Nederland van Sittard tot Siddeburen. Wij beoordelen de huizen op het ‘Thuis Voelen’ en kijken ernaar met de blik van: hoe zouden wij dit verpleeghuis voor onze eigen vader of moeder vinden. We wandelen rond het huis en -na toestemming- in de ruimten van het huis. We eten een hapje mee of drinken een kopje koffie. Onze bevindingen beschrijven we in luchtige, praktische, constructieve en met een lach en een traan geschreven zorgvisites, waarbij we een eindoordeel geven in THe-kopjes op een schaal van 1 tot 5.
Wij kijken tijdens onze zorgvisites naar de gewone dingen die het leven voor een mens aangenaam maken. We spreken daarover met medewerkers die we tijdens onze rondwandeling tegen komen en met bewoners en hun naasten die we er in de tuin, het restaurant of in andere ruimten treffen. Ook als je als gevolg van het ouder worden niet meer alles zelf kan, blijven de gewone behoeftes die voor ieder mens gelden, recht overeind staan. Wij huldigen het inzicht dat mensen zorg nodig hebben, maar dat het leven daarnaast uit meer bestaat. Dus is het raadzaam je als zorgverlener af te vragen hoe je de zorg dienstverlenend kunt laten zijn aan het leven leiden met een korte ei en niet met een lange ij. Daarom kijken wij naar het gebouw, de inrichting, de relatie met de buitenruimte en hoe het gebouw zich tot zijn omgeving verhoudt. Bij het rondje om het huis merken wij hoe leuk bewoners het vinden als er van buiten naar ze gezwaaid wordt. We zwaaien inmiddels wat af. En echt altijd wordt er teruggezwaaid met een grote glimlach, hoe diep dement de bewoners ook zijn.
We kijken of het de bewoners gemakkelijk wordt gemaakt een frisse neus te halen, of ze worden verleid en geprikkeld om te bewegen en anderen te ontmoeten, of het eten vers gekookt en smaakvol is (de liefde gaat immers door de maag) en of er goede koffie wordt geschonken. We kijken of er mogelijkheden zijn om je hobby’s uit te oefenen, om te recreëren, cultuur en natuur te beleven en hoe er geïnformeerd en gecommuniceerd wordt. We spreken met medewerkers, bewoners, vrijwilligers en naasten die we tegenkomen tijdens onze zorgvisite.
De THe blikken en het THe blad zijn te downloaden op www.zorgvisite.nl/nieuws/columns en op www.waardigheidentrots.nl
Zie de website www.zorgvisite.nl voor alle verdere informatie.
Constructieve en concrete tips
In onze recensies over de afgelegde zorgvisites geven we verbetertips en reiken we goede voorbeelden aan, die we in eerder bezochte huizen op het spoor kwamen. We schrijven in luchtige, gewone mensentaal en stoppen er wat humor en zelfspot in. Onze constructief kritische beoordelingen en aangedragen verbeteringen worden op een uitzondering na gewaardeerd door de betreffende verpleeghuizen. Dat valt op te maken uit de reacties die wij op onze website van de huizen krijgen. Minister Hugo de Jonge refereert daaraan in het voorwoord van het THe blad, waarin hij schrijft “dat de verpleeghuizen die door de dames THe zijn bezocht regelmatig zelfs enthousiast omgaan met de gepubliceerde zorgvisites. Het toont aan dat zij openstaan voor suggesties om te verbeteren en kritiek niet uit de weg gaan.”
Op basis van deze inmiddels 200 zorgvisites ervaren wij nog steeds te vaak dat niet de bewoners het uitgangspunt van leven en zorg zijn, maar dat het belang van het instituut en de organisatie, het leven en het ritme van de dag bepalen. U moet denken aan voorbeelden als een bordje bij de receptie met als enig welkom ‘uitzendkrachten hier melden’. Wat voor gevoel roept dat bij u op? Of wij zien de bewoners met een grote witte slab om tijdens het eten. Het incontinentiemateriaal is prominent zichtbaar. Of neem alle rammelende karren die wij in veelvoud tegenkomen. Wat draagt dit bij aan Thuis Voelen?
Het is allemaal niet expres zo. Op de een of andere manier is het zo ontstaan. En er zijn veel ingesleten gewoontes bij medewerkers, cliënten, bestuurders, toezichtorganen, overheid. Hoe breng je daar verandering in?
De eregalerij van Zorgvisite
Dat Thuis Voelen in het verpleeghuis kan, laat de eregalerij van Zorgvisite zien. Ruim 20 van de 200 in de periode 2011-2019 bezochte verpleeghuizen, hebben wij een score van 4,5 tot 5 THe kopjes gegeven. Of al deze huizen vandaag de dag nog met hetzelfde aantal THe kopjes door ons gewaardeerd zouden worden is natuurlijk de vraag. Onze beoordelingen zijn een momentopname. Onder elke zorgvsite staat de datum van het afgelegde bezoek. Een paar keer hebben we een tweede zorgvisite bij eenzelfde verpleeghuis na een aantal jaren afgelegd. Het laat echter onverlet dat uit dit ‘ere’-overzicht blijkt dat er voor geen enkel verpleeghuis een excuus is om het Thuis Voelen voor bewoners en hun naasten niet mogelijk te kunnen maken. Of je nu als gebouw of als organisatie groot of klein bent, particulier/pgb of WLZ gefinancierd, een doelgroep of meerdere doelgroepen woonruimte en zorg aanbiedt, in een stad gesitueerd bent of in een landelijke omgeving, het maakt niet uit, ze komen allemaal voor in onze eregalerij.
Maar wat is dan het geheim van de smid? De verpleeghuizen die wij hoog waarderen, stellen het gewone leven van de bewoners centraal en laten de zorg daaraan dienstverlenend zijn. Daar is men van hoog tot laag in de organisatie van doordrongen. Men werkt er vanuit de overtuiging dat als bewoners en hun naasten zich Thuis Voelen dat ook een positief effect heeft op de medewerkers, de werkcultuur en de sfeer en daarmee op het ziekteverzuim, het verloop, het aantal vrijwilligers etc. Zien we nu na tien jaar en 200 zorgvisites verder een toename aan verpleeghuizen die het ‘beter’ zijn gaan doen? Gelukkig wel. De laatste paar jaar zeiden we regelmatig tegen elkaar: “Het wordt saai, weer vier THe kopjes”. Wij zien een top van zo’n 20 % van de verpleeghuizen die het heel goed doen. In deze huizen is eenieder zich ervan bewust dat het comfort en Thuis Voelen van de bewoners het ijkpunt van handelen en omgaan is. Dan zo’n 30 tot 40 % die van goede wil is, maar regelmatig tegen de eigen opgetrokken muren oploopt. En zo’n 25 % van de verpleeghuizen moeten het echt nog leren. Daarbij is het opvallend dat locaties binnen één zorgconcern in kwaliteit van Thuis Voelen enorm kunnen verschillen.
Op basis van onze kennis en ervaring met zorgvisite en via een groot aantal uitgevoerde projecten met medewerkers, naasten en cliëntenraden in de verpleeghuizen en woonzorgcentra hebben wij tien THe-ma’s onderscheiden, die tezamen de ‘Thuis Voelen thermometer’ vormen. Elke organisatie kan de tien THe-ma’s gewoon bij zichzelf nalopen:
- Het zijn de kleine dingen die ertoe doen
- Maak je als locatie op een natuurlijke manier verbinding met je omgeving
- Hoe staat het met frisse lucht, naar buiten kunnen gaan en gevoel van (bewegings-)vrijheid
- Is je indruk er een van een zorginstituut of een gezellig huis
- Staat de bewoner of de organisatie centraal
- Staat het zorgelijke leven of het gewone leven van een aangename dag, hobby’s, ontspanning centraal. Maak je daar duidelijke afspraken over met de eerstverantwoordelijke namens de bewoner. (Verwachtingsmanagement)
- Is eten en drinken hoofdzaak of bijzaak
- Ben je uitnodigend naar naasten
- Is er aandacht voor privacy en dat elke bewoner een individu is
- Geef je informatie vanuit de organisatie of vanuit de behoefte van de bewoner en de naasten
Hoe kunnen verpleeghuizen deze inzichten en ervaringen gebruiken in corona-tijd?
Met behulp van de 10 THe-ma’s van de Thuis Voelen thermometer en onze zorgvisite- ervaringen treft u hieronder een voorbeeld-uitwerking.
Een verpleeghuis vraagt aan elke contactpersoon van een bewoner een aantal namen, emailadressen en telefoonnummers. Stel heldere gedragsregels op en maak die zichtbaar in de locaties Iedere bekende bezoeker ‘reserveert’ vooraf, net zoals dat bij restaurants, bioscopen en andere locaties wordt vereist. In elk huis is een ontvangstmedewerker bij wie de bezoekers zich melden. Die doet ook de gezondheidscheck. Door het hele huis heb je duidelijke plekken met desinfecterende handgel, plastic handschoenen en desinfecterende doekjes. Desnoods verplicht je bezoekers een mondkapje voor te doen. Natuurlijk heb je voor de zekerheid een voorraadje niet-medische mondkapjes beschikbaar, al dan niet tegen betaling. Je hebt prettig ogende en heldere looproutes.
Je stimuleert buiten zitten, legt fleecedekentjes klaar en creëert met uittrekbare schermen (80 euro via koopjedeal) luwe plekjes. Medewerkers zijn er al op getraind om zoveel mogelijk de ramen en deuren open te zetten om frisse lucht door de kamers te laten gaan.
Restaurant en koffiecorners zijn ruimtelijk zo heringericht dat op een prettige en gastvrij aandoende wijze er natuurlijk wel gepast afstand kan worden gehouden.
Communiceer alles goed met de bewoners en hun familie en zet het ook op de website. Dus niet de algemene regels van het RIVM overschrijven, maar maak het herkenbaar voor de eigen locatie. Schrijf op of visualiseer hoe je zelf als verpleeghuis of zorgconcern zo veilig en vertrouwensvol mogelijk bezoek mogelijk maakt. Nog beter, maak een video en stuur die naar iedereen.
En last but zeker not least: vraag aan- en deel met de bewoners en hun dierbaren wat en hoe ze het zouden willen. Waar voelen zij zich naar de omstandigheden senang bij en waardoor heb je als zorgorganisatie het vertrouwen van en in hen. Het draait om het met elkaar, gegeven de omstandigheden, overeengekomen ‘geaccepteerd risico’.
Tezamen met het thans aanwezige laagdrempelige testbeleid en het track en trace systeem van de GGD blijft er dan alle ruimte voor Thuis Voelen in de verpleeghuizen.