nr. 2 – juni 2023

Ouderen komen in de laatste fase van hun leven, ze hebben tijd, en ze kunnen nog dromen koesteren: van solidariteit, van pacifisme, van duurzaamheid en van internationale verbondenheid. En dat kan leiden tot politiek activisme: denk aan grootouders voor het klimaat, (groot)moeders/ouders voor vrede, (groot)moeders voor Afrika. Eindelijk kunnen zij ‘handelen’, in de zin die Hannah Arendt daaraan geeft.’ Met deze woorden levert Katlijn Malfliet een mooie introductie op het thema Politiek actief.

Cover: Ouderen in Hoorn ondersteunen, door het schrijven van brieven voor de vrijlating van politieke gevangenen, Amnesty International bij haar streven naar een rechtvaardige wereld waarin iedereen gelijke mensenrechten heeft en in vrijheid kan leven.

Foto: Marcel Rob

Redactioneel: Ouderen politiek actief

Ouderen in de politiek. Ouderenpartijen in de politiek. Ouderen over de politiek. Ouderen als kiezer of als verkozene of als militant? Voor politicologen een eindeloze reeks van onderzoeksthema’s. Toch komen de bijdragen vanuit ouderenperspectief hierover maar mondjesmaat binnen bij Gerōn. Daarom nu een speciale editie, met als thema: ouderen en politiek.   Stemmen ouderen anders en kijken zij anders naar de politiek? De bijdrage van Harry van Dalen voor Nederland roept op om de oudere als kiezer niet uit te…

Vlak de oudere kiezer niet uit

De samenstelling van kiezers vergrijst, maar met hoeveel vertrouwen kijken jongeren en ouderen naar de politiek en hoe politiek actief wil men zijn? In dit artikel probeer ik aan de hand van recente data uit Nederland de vraag te beantwoorden of ouderen een actieve rol voor zichzelf zien in de politiek en waar hun voorkeur en -afkeur voor politieke partijen ligt.   Ouderen in politieke zaken De Nederlandse samenleving is al grijs maar zal de komende decennia nog sterker vergrijzen.…

Over de politieke (on)macht van ouderen

Dit artikel zoekt naar mogelijke invalshoeken rond de maatschappelijk-politieke benadering van ouderen. Kan de overheidsaanpak beter? Brengen politieke partijen soelaas? Of is het aan de ouderen om zich te manifesteren als rijkdom van de maatschappij? Ook ouderen moeten de moed vinden om betrokken te zijn, en actief na te denken over wat beter kan en moet in de maatschappij.   Bepaal je eigen verhaal “De stille generatie zwijgt niet meer” aldus het weekblad ‘De Zondag’ van 12 maart 2023. Het…

Column: Op het strafbankje

‘Sluit bejaarden uit’ – de kop boven een ingezonden brief in de NRC, het weekend na de provinciale statenverkiezingen, trok direct mijn aandacht, gefixeerd als ik ben op ageism. De briefschrijver reageerde op de politieke aardverschuiving waarbij de Boer Burger Beweging de grootste partij werd in alle provincies en dus ook in de Eerste Kamer. ‘Het is schokkend om te zien dat de BBB bij mensen tussen 18 en 35 jaar helemaal niet populair is: de BBB zou als 6e…

Europese belangenbehartiging voor ouderen: AGE Platform Europe

“Samen sterk” kan de leuze zijn van de ouderen in Europa wanneer ze hun belangen verdedigen. Dat vraagt uiteraard om een structuur die hen verenigt, die hen een stem geeft en die in hun naam onderhandelt met de beleidsniveaus in Europa. Dat is de rol die AGE Platform Europe daadkrachtig opneemt. In dit artikel beschrijft Guido Cuyvers vanuit zijn rol als vertegenwoordiger van België in de Raad van Bestuur bij AGE de organisatie, haar doelen en haar resultaten.  De identiteitskaart…

Gezondheid na uittreding uit de arbeidsmarkt

De arbeidsdeelname van vijfenvijftigplussers is sinds de jaren 1990 enorm gestegen. Er wordt langer doorgewerkt, ook wanneer er beperkingen optreden in de gezondheid. In dit onderzoek met gegevens van de Longitudinal Aging Study Amsterdam gaan we na in hoeverre de gezondheid verandert rond uittreding uit de arbeidsmarkt. We vergelijken daarbij oudere werkenden in de jaren 1990, 2000, en 2010.   Langer doorwerken en gezondheid In veel landen zijn beleidshervormingen geïntroduceerd die erop zijn gericht het langer doorwerken van oudere werkenden…

Zelf als het kan én thuis als het kan

De houdbaarheid van de zorg en het aantal plaatsen in zorginstellingen staan onder druk. Dit vraagt om het zoeken naar alternatieven voor zorgverlening en bewustwording van de grenzen aan professionele zorg onder ouderen. Hoe denken huidige ouderen over het ontvangen van zorg door anderen dan zorgprofessionals en over het blijven wonen in hun eigen woning als ze meer zorgbehoevend worden?   Nieuw programma wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen ‘Zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het…

Jong samen met oud = GOUD

Bij de oratie van een nieuwe lector in de ouderenzorg in het hbo, zo’n 10 jaar geleden, vroeg ik me al af of ouderen ook zelf een rol zouden kunnen spelen bij onderwijs en onderzoek. En hoe zou deze betrokkenheid er dan uit kunnen zien?   Waarom jong en oud samen? Tien jaar geleden besloot ik in gesprek te gaan met een nieuwe lector in de ouderenzorg over de rol die ouderen kunnen spelen in een lectoraat. Door deel uit…

Maken online wijkplatformen hun beloften aan ouderen waar?  

In Nederland zijn veel online wijkplatformen beschikbaar. Deze platformen beogen ouderen te ondersteunen in hun maatschappelijke participatie, waardoor zij langer thuis kunnen blijven wonen. Maar in hoeverre worden deze platformen daadwerkelijk gebruikt door thuiswonende ouderen? En bereiken deze platformen in de praktijk wel hun doelen?   Online wijkplatformen In Nederland zijn verschillende online wijkplatformen beschikbaar, zoals MijnBuurtje, WijkConnect en Gebiedonline. Zij hebben meerdere doelen, zoals het ondersteunen van lokale participatie en het stimuleren en faciliteren van informele burenhulp. Via een online…

Oud is niet ‘out’

Niets is wat het was. Gevraagd naar de parallellen tussen het voorzitterschap van een jongerenafdeling in de jaren zeventig en een seniorenafdeling van een politieke partij vandaag, is het antwoord duidelijk: tijden veranderen, en daarop willen wij inspelen, toen én nu. Als seniorenvoorzitter moet ik elke dag vaststellen dat de ouderen geen rustende groep zijn maar actief betrokken willen zijn bij de veranderende samenleving.  Proloog Ik was tussen 1977 en 1982 nationaal voorzitter van de CD&V-jongeren en ben sinds drie…

Bestaanszekerheid zorgprofessionals in de ouderenzorg onder druk

De bestaanszekerheid van zorgprofessionals in de ouderenzorg staat onder druk, met grote impact voor hun gezondheid en werkplezier. De oorzaak is een complex samenspel van genderongelijkheid, armoede, racisme en flexibilisering van de arbeidsmarkt. Dit samenspel is een direct gevolg van politiek beleid en verdient naast concrete verbeteringen ook moedige politieke keuzes.   Aandacht voor ongelijkheid onder zorgprofessionals Dit is de hoofdconclusie van een vierjarig participatief onderzoek naar de gezondheid en het welbevinden van zorgprofessionals in de ouderenzorg (ZonMw, 2018-2022). Dit…

Hogere AOW-leeftijd stimuleert ook arbeidsparticipatie jongere partner

In dit artikel analyseren wij of de jongere partner minder gaat werken zodra de oudste partner de AOW-leeftijd bereikt. Wij kijken ook of dit veranderd is met de verhoging van de AOW-leeftijd.   De verhoging van de Nederlandse pensioenleeftijd Door de stijging van de levensverwachting en een daling in het kindertal staan pensioenarrangementen onder druk. In Aziatische en Europese landen is deze ontwikkeling het meest zichtbaar, maar uiteindelijk krijgen alle landen in de wereld hiermee te maken. Logische beleidsmaatregelen zijn…

LASA: Predictiemodellen voor het schatten van valrisico

Het identificeren van ouderen met een verhoogd valrisico blijkt in de praktijk lastig. Op basis van data van meerdere Europese cohortstudies hebben wij predictiemodellen ontwikkeld waarmee de kans op een of meerdere valincidenten geschat kan worden. Een van de modellen hebben we ingebouwd in een klinisch beslissingsondersteuningssysteem voor het afbouwen van medicatie.  Valincidenten onder ouderen Valincidenten zijn een groot probleem onder ouderen. Ongeveer één op drie 65-plussers valt eenmaal of vaker per jaar (Montero-Odasso et al., 2022). Onder ouderen zijn…

Boekbespreking: Handboek Klinische Ouderenpsychologie

Lies Van Assche & Luc Van De Ven (2022). Handboek Klinische Ouderenpsychologie. Antwerpen/’s-Hertogenbosch: Gompel&Svacina (357 pagina’s, €54, ISBN: 9789463713771).   Binnen het domein van de klinische ouderenpsychologie in Vlaanderen (België) worden beide auteurs, Dr. Lies Van Assche en Luc Van de Ven, als twee belangrijke sleutelfiguren beschouwd. Ze zijn dan ook de aangewezen personen om het handboek klinische ouderenpsychologie uit te brengen en op die manier een belangrijk hiaat in het desbetreffende werk- en studieveld op te vullen. Algemeen Het…

Politiek gedrag en attitudes van Vlaamse ouderen

Het aandeel 65-plussers in de Vlaamse bevolking neemt sterk toe. Naarmate de leeftijdsgroep groeit wordt ze ook electoraal belangrijker. Op dit moment is één vierde van de stemgerechtigde bevolking ouder dan 65. Daarom bekijken we in deze bijdrage de politieke voorkeuren van ouderen: in welke mate verschillen hun stemgedrag en politieke attitudes van die van de andere kiezers? We vinden dat oudere kiezers niet alleen andere stemvoorkeuren hebben, maar dat ze ook andere thema’s belangrijk vinden, en andere beleidspreferenties hebben. …

Zet de ouderenzorg op z’n kop met woonkwaliteit als uitgangspunt

Ik behoor tot de ‘babyboomgeneratie’ van 65-plussers. Het betreft een omvangrijke generatie die niet hoog oploopt met de manier waarop de ouderenzorg in Vlaanderen is georganiseerd. Vandaar een ‘wake-up call’, een pleidooi voor een systeemverandering. Niet de zorg, maar de woonkwaliteit moet het uitgangspunt zijn.   ‘Residenten’ Enkele maanden geleden overleed mijn moeder op 93-jarige leeftijd. Ze verbleef al drie jaar in een woonzorgcentrum (WZC). Ik schrijf bewust ‘verbleef’, omdat ze er niet echt woonde, ondanks de zeer goede zorgen…

Geron grafiek: Leeftijdsverdeling volksvertegenwoordiging

De representativiteit van onze volksvertegenwoordiging – in termen van geslacht, opleiding en regio - staat van tijd tot tijd ter discussie. In deze grafiek kijken we naar leeftijd.  De gemiddelde leeftijd van Tweede Kamerleden is op dit moment (peildatum 1-4-2023) 45 jaar. In de loop van de jaren zijn Tweede Kamerleden steeds jonger geworden. Dit komt deels door de verlaging van de leeftijd waarop men kan worden gekozen. Vanaf 1963 is dat 25 jaar, en vanaf 1983 18 jaar. Er…

Boekbespreking: Levenslessen van 100-jarigen

Marjon Bolwijn (2022) Levenslessen van honderdjarigen. Uitgeverij Spectrum, ISBN 9789000385195, 288 blz. € 22,50,-  We weten van de vier boeken van de Venetiaanse edelman Luigi Cornaro (1465-1566), met name ‘How to live 100 years, discourses on a sober life’ (‘verhandelingen over een eenvoudig leven’), dat het bereiken van honderd jaar misschien een uitzondering was in de late middeleeuwen, maar geen onmogelijkheid. De laatste van de vier boeken schreef hij nog op 93-jarige leeftijd. Hij was van mening dat een leven…