nr. 3 – september 2022

Dementie wordt gezien als een ‘wrede ziekte’ die ‘mensonterend’ is. Wie Googelt op ‘dementie’, ziet dan ook voornamelijk sombere foto’s van mensen die diep ongelukkig zijn. Geen wonder dat dementie een schrikbeeld is voor velen. Dat het ook anders kan – met aandacht voor behoud van autonomie, participatie, welbevinden en zingeving – lees je in deze editie van Geron.

Cover: Participatiekoor ontwikkelde een mooi idee om ondanks COVID-19 veilig samen te blijven zingen. Professionele zangers en amateurzangers met of zonder dementie repeteerden fysiek of online voor een optreden dat gestreamd werd. Om deel te nemen aan dit optreden hadden de zangers de keuze uit thuis meezingen, alleen, als duo of in een groepje, of fysiek aanwezig zijn. Foto: Cas Slagboom

Redactioneel: Het belang van inclusie in samenleving en onderzoek

Mensen met dementie geven vaak aan dat ze door hun omgeving niet meer als volwaardige mensen worden gezien, maar als wilsonbekwamen die tot weinig meer in staat zijn. Negatieve beelden over leven met dementie beïnvloeden hoe mensen omgaan met mensen met dementie en de mogelijkheden die zij creëren om mensen met dementie mee te laten doen in de samenleving, maar ook in onderzoek. Hoe zorgen we er met z’n allen voor dat mensen met dementie mee kunnen blijven doen? Hoe…

LASA: De ontwikkeling van eenzaamheid tijdens de COVID-19 pandemie

De prevalentie van eenzaamheid nam toe tijdens de COVID-19 pandemie, in vergelijking met 2018–2019, voor de pandemie. Dit geldt voor zowel emotionele als voor sociale eenzaamheid. De ontwikkeling liep niet parallel aan die van sociaal isolerende regels van de overheid, zoals afstand houden tot andere mensen, beperking van bezoek, en sluiting van winkels.  Ouderen werden eenzamer tijdens de COVID-19 pandemie, maar hield dat ook aan? Onderzoek tijdens de eerste fase van de COVID-19 pandemie gaf al snel aan dat eenzaamheid…

Het ontwerpen van Warme Technologie voor en met mensen met dementie

Technologie speelt een omvangrijke rol in ons leven. Hoe is dat voor mensen met dementie? Onderzoekers van het Expertise Centrum Dementie & Technologie (ECDT) werken samen met mensen met dementie aan ‘warme technologie’ die aansluit bij hun behoeften en kunnen. Zo maken ze het leven met dementie een stukje aangenamer.  Technologie voor mensen met dementie Mensen met dementie kennen veel uitdagingen. Dementie tast het cognitief vermogen progressief aan. Bij beginnende dementie worden mensen steeds vergeetachtiger en kunnen complexe taken, zoals…

Een muzische zoektocht naar de betekenis van samen online en offline zingen

Samen zingen, zeker samen met zangprofessionals, kan voor mensen met dementie betekenisvol zijn. Echter, de afgelopen twee jaar stond zingen in groepen op een laag pitje door COVID-19. Toch deed Participatiekoor pogingen om het samen zingen te faciliteren. Daardoor ontstond een combinatie van online en fysiek repeteren met een concert. Wat kunnen we hiervan leren?   Betekenis van samen zingen Zingen in een koor voor ouderen, en specifiek voor mensen met dementie, heeft internationaal een rijke historie. In de wetenschap…

Een win-win door co-creatie tussen onderzoek, zorgpraktijk en oudere cliënten

Binnen de Academische Werkplaats Ouderen van Tranzo, Tilburg University, werken onderzoekers, zorgprofessionals en ouderen op gelijkwaardige wijze samen door in co-creatie nieuwe kennis te ontwikkelen en te implementeren. Zo dragen we samen bij aan de bevordering van mensgerichte ouderenzorg. Hierin staat de leefwereld van ouderen, ook ouderen met dementie, centraal.  Co-creatie: gescheiden werelden samenbrengen Wereldwijd proberen onderzoekers en professionals in de zorg al decennialang de kloof tussen wetenschap en praktijk te overbruggen. Een belangrijke drijfveer hiervoor is dat een sterkere…

Column: “Als er maar goed voor me gezorgd wordt”

‘Wat als jij straks dement wordt?’ In de kring van familie en vrienden wordt de vraag regelmatig gesteld. Mijn antwoord is steevast: ‘Ik zou het heel erg vinden, maar als er goed voor me gezorgd wordt wil ik graag tot het eind blijven leven’. Dit voorjaar kwam een aan de overheid gerelateerde Burgerraad met een boeiende publicatie: Ouder Worden 2040. Een transformatieagenda voor een ouder wordende samenleving, waarin twintig jaar vooruit wordt gekeken. Als ik het haal ben ik in…

Gerongrafiek: Dementie kent aanzienlijke regionale verschillen

Het aantal personen met dementie in 2020 in Nederland wordt door Alzheimer Nederland geschat op 280.000 personen.  De meeste personen met dementie (101.000) wonen in Zuid- en Noord-Holland. Dit zijn tevens de provincies met de meeste inwoners. Gecorrigeerd voor inwonertal zijn Zeeland, Limburg en Drenthe de provincies met de meeste personen met dementie. In 2020 had in deze provincies 2% of meer van de bevolking de diagnose dementie. Landelijk was dit percentage 1,6. Flevoland was in 2020 de provincie met…

Dementie bij ouderen met een arbeidsmigratieachtergrond

België kent een groeiende etnische diversiteit onder de oudere bevolking. De arbeidsmigranten uit de jaren ‘60 vormen een eerste belangrijke golf van ouderen met een migratieachtergrond. Hoewel exacte cijfers over de prevalentie van dementie onder etnische minderheden in België ontbreken, is er een hypothese dat er meer dementie voorkomt bij deze subpopulatie (Parlevliet e.a.., 2016). Oudere migranten met dementie lijken op basis van internationale literatuur een specifiek dementiezorgtraject te volgen met diagnostische uitdagingen, voorkeur voor mantelzorg en ondergebruik van professionele…

Eenzaamheid bij ouderen in ambulante psychiatrische behandeling

Eenzaamheid komt onder ouderen veel voor. Er zijn verbanden aangetoond tussen eenzaamheid en psychiatrische- en cognitieve stoornissen. Niet bekend is hoe vaak eenzaamheid voorkomt onder ouderen die in psychiatrische behandeling zijn. Het doel van deze studie was te onderzoeken hoe vaak eenzaamheid voorkomt bij ouderen op een ambulante afdeling voor psychiatrie, of er verband is tussen eenzaamheid en psychiatrische diagnose en hoe de relatie is tussen eenzaamheid en indicatoren van sociale situatie.  Gevolgen van eenzaamheid Eenzaamheid kan leiden tot gezondheidsproblemen…

Gedicht: Aarde, wees niet streng

Aarde, hier komt een eenzaam lichaam aanwaarin koninklijke zon is opgegaan.Achter de ogen scheen een zomermaand,het middenrif liep vol zacht avondlichten bij de hartstreek rees een tovermaan. De handen voelden water, streelden dieren,de voeten kusten stranden, kusten steen. Inzicht,er sloop vreemd inzicht in het hoofd, de tongwerd scherp, er huisden vuisten in de vingers,de hand bevocht brood, geld, liefde, licht. Je kunt er heel wat boeken over lezen.Je kunt er zelf een schrijven. Aarde wees niet strengvoor deze man die…

De nood aan een krachtgerichte blik

Onze maatschappij benut de krachten van ouderen veel te weinig, wat een participatief en inclusief ouderenbeleid sterk tegengaat. Wij schuiven empowerment naar voor als een cruciaal kader om het ouderenbeleid onder de loep te nemen, en zo de participatie, inclusie en het algemeen welzijn van ouderen te versterken.  Participatie en inclusie van ouderen Participatie en inclusie zijn sinds jaar en dag terecht speerpunten van het Vlaamse ouderenbeleid. Desondanks participeren (vooral kwetsbare) ouderen op verschillende vlakken minder, en is een inclusief…

Zorg voor ouderen in Belgische gevangenissen

In de Belgische gevangenissen is sprake van een toenemende vergrijzing. In acht jaar tijd is het aantal 60-plussers binnen de gevangenismuren verdubbeld van 247 in 2012 naar 496 in 2021 (Vlaams Parlement, 2021). Deze groep is tot op heden nog relatief klein, wetende dat de totale gevangenisbevolking al jaren rond de 11.000 schommelt. Toch zijn structurele maatschappelijke en penale ingrepen nodig voor deze vaak vergeten doelgroep. En net zoals in de samenleving, bestaat er in een gevangeniscontext niet zoiets als…

Stapelen van keuzes bij Nederlandse pensioendeelnemers

In 2023 wordt het nieuw pensioenstelsel realiteit. Een van de paradepaardjes ervan is de toename van keuzemogelijkheden voor de pensioendeelnemer. Maar waar leidt deze vrijheid toe? Pensioenkeuzes zijn ingewikkelde keuzes. En hoewel de keuzes onafhankelijk van elkaar kunnen worden genomen, stapelen de gevolgen zich op en bepalen ze samen hoe onze toekomst eruitziet. Hierdoor zijn de gevolgen van de keuzes voor mensen vaak niet goed te overzien. Moeten pensioenaanbieders niet rekening houden met deze gevolgen bij de manier waarop ze…

Pensioenverwachtingen van zzp’ers in Nederland

Ten tijde van een crisis worden werkenden in niet-standaard werkrelaties – zoals zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) – vaak als eersten geraakt. De coronacrisis heeft mogelijk niet alleen invloed op de huidige positie van zzp’ers, maar kan ook invloed hebben op de mate waarin zzp’ers zich voorbereiden op een onzekere toekomst. In hoeverre verwachten zzp’ers dat ze voldoende sparen om later comfortabel met pensioen te gaan? En is dit beeld minder rooskleurig voor zzp’ers die sterk zijn geraakt door de coronacrisis?…

Voorbij het verminderen van eenzaamheid

Eenzaamheid verminderen of voorkomen is geen gemakkelijke opgave. Toch is dit de insteek van veel sociale initiatieven die iets doen voor ouderen in Nederland. Het gevaar hierbij is dat er soms vergeten wordt te onderkennen dat emotionele eenzaamheid op latere leeftijd onvermijdelijk kan zijn en soms, helaas, bij het leven hoort. Als maatschappij zouden we ons dan ook niet moeten blindstaren op de uitkomst ‘verminderen van eenzaamheid’ maar meer aandacht besteden aan de zelfervaren veranderingen die ouderen doormaken door hun…

De betekenis van KUNST voor geriatrische ouderen en hun zorgprofessionals

In co-creatie met geriatrische ouderen die in een zorginstelling wonen en hun zorgprofessionals, hebben kunstvakdocenten een programma ontwikkeld voor dans, beeldende kunst, en muziek & beweging. We onderzochten de invloed van de kunstactiviteit op de stemming en kwaliteit van leven van de ouderen, en hoe dit project de interprofessionele samenwerking tussen zorgprofessionals en kunstvakdocenten versterkte.  ‘Kunst veroorzaakt emotie; kunst geeft plezier; kunst brengt mensen tot leven’ (van Campen e.a., 2017). Dit zijn allemaal typeringen van zogenoemde ‘zachte’ effecten die kunst…

Boekbespreking: Ik ben niet eenzaam

Alet Klarenbeek (2022). Ik ben niet eenzaam. Het handboek voor eenzaamheid en ouderencommunicatie. Uitgeverij Alet Klarenbeek. ISBN/EAN: 978-94-6443-069-1/NUR 810. 240 blz., € 34,95.  ‘Ik ben niet eenzaam’ is een pakkende titel voor een boek over eenzaamheid en ouderencommunicatie. Een titel die tot nadenken stemt ook, want wie doet deze uitspraak en waarom zegt hij of zij dit zo? Alet Klarenbeek gebruikte de coronaperiode om haar boek te schrijven en dat heeft eigenlijk wel wat moois: een periode die voor zoveel…

Het bespreken van onbegrepen gedrag bij mensen met dementie en een migratieachtergrond

Verpleegkundigen vinden het lastig om goede dementiezorg te bieden aan mensen met een migratieachtergrond en hun mantelzorgers als er sprake is van onbegrepen gedrag. Bestaande methodieken voor het omgaan met onbegrepen gedrag sluiten niet aan op de situatie van deze doelgroep. In het “Op weg” project onderzochten wij waar de knelpunten liggen voor zorgverleners en mantelzorgers bij het bespreken van onbegrepen gedrag. Deze interviews zijn de eerste stap in de ontwikkeling van een methodiek voor het omgaan met onbegrepen gedrag…

Zorgzame buurten komen er niet vanzelf

In een zorgzame buurt kan iedereen in de eigen vertrouwde omgeving blijven wonen, ongeacht de zorgnoden. Liesbeth De Donder en haar onderzoeksteam aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) onderzochten de bouwstenen van een zorgzame buurt en plaatsen een aantal kritische kanttekeningen bij de huidige invullingen van het concept.   Van zorg in de samenleving naar zorg door de samenleving Het concept van zorgzame buurten past binnen het kader van vermaatschappelijking van de zorg, dat in Vlaanderen enkele decennia geleden zijn…