‘Ik ben niet eenzaam’ is een pakkende titel voor een boek over eenzaamheid en ouderencommunicatie. Een titel die tot nadenken stemt ook, want wie doet deze uitspraak en waarom zegt hij of zij dit zo? Alet Klarenbeek gebruikte de coronaperiode om haar boek te schrijven en dat heeft eigenlijk wel wat moois: een periode die voor zoveel mensen meer eenzaamheid bracht, levert ook een handboek op over eenzaamheid bij ouderen. De auteur put uit een rijke bron. Zij is specialist op het gebied van ouderencommunicatie en begeleidt en adviseert allerlei organisaties op dat gebied. Via het ouderenplatform UP! staat ze daarnaast veelvuldig in direct contact met ouderen, onder andere via de door haar ontwikkelde methodiek waarbij ze met ouderen in gesprek gaat over schurende thema’s als spijt en afscheid. De rode draad is dus communicatie en dat maakt het boek vernieuwend. Een licht boek over een toch wel zwaar onderwerp.
Confronterend
Ondanks de voor mij pakkende titel, bleef het boek een aantal weken liggen. Ik realiseerde me uiteindelijk dat het thema eenzaamheid daar debet aan is. Alleen al het woord eenzaamheid geeft me een ongemakkelijk gevoel. Het is een verademing dat het boek ook juist op die weerstand ingaat. Alet Klarenbeek benoemt dat het confronterend kan zijn om je als professional of vrijwilliger met eenzaamheid bezig te houden, omdat je in de ‘afgrond’ moet kijken. Had ik daar last van? De titel begrijp ik in elk geval beter nu.
Regelmatig is er bij mensen die eenzaam zijn sprake van schaamte daarover. Alet Klarenbeek noemt dat de ‘strijd’ tegen eenzaamheid van professionals die schaamte kan versterken: ‘want wie eenzaam blijft, heeft blijkbaar niet hard genoeg zijn best gedaan’. Ik realiseer me nu nog meer dat wie zich inzet om de eenzaamheid (van ouderen) te verzachten, heel zorgvuldig te werk moet gaan.
Overzicht
Het boek heeft een overzichtelijke opbouw en valt uiteen in 5 delen:
- Ouder worden
- Eenzaamheid
- Diversiteit en inclusie
- Op weg naar oplossingen
- Ouderencommunicatie
Het geeft daarmee een uitgebreid overzicht voor wie op een goede manier projecten op wil zetten voor (eenzame) ouderen. Maar dat is eigenlijk al het verkeerde startpunt, zo maakt de auteur duidelijk. ‘Je doelgroep is een mens’ is misschien wel de kortste samenvatting van het boek. De uitdaging is om niet vanuit je eigen project te denken, maar uit te gaan van de persoon die last heeft van eenzaamheid. Omdat eenzaamheid nu eenmaal bij ieder mens een ander gezicht heeft, is het essentieel om je in de doelgroep te verdiepen. Dit doe je vooral door met de ouderen die je wilt bereiken in gesprek te gaan en daarbij werkelijk geïnteresseerd te zijn in de persoon die je voor je hebt.
Blinde vlek en fijne tips
Het meest verrassend vond ik de hoofdstukken over ‘diversiteit en inclusie’ en over ‘ouderencommunicatie’. Bij diversiteit gaat Alet Klarenbeek in op eenzaamheid bij migrantenouderen en Lhbtiqa+-ouderen. Over beide onderwerpen had ik nog wel meer willen horen. Want daar heb ik en zie ik vaak een blinde vlek, zeker buiten de vier grote steden. Gelukkig komt ze er in het hoofdstuk over ouderencommunicatie nog even op terug. Dat hoofdstuk bevat fijne tips voor de communicatie, waarvan je denkt ‘oh ja’, maar die je toch niet vanzelf goed doet. Bijvoorbeeld dat veel ouderen informatie graag op papier hebben en in een mapje doen en dat je daar met je website rekening mee kunt houden door ook een printbare PDF van de belangrijkste info toe te voegen. En dat ouderen graag even bellen; dus vermeldt altijd duidelijk een telefoonnummer op je informatiemateriaal. Belangrijker zijn natuurlijk nog de tips over de tone-of-voice en het aansluiten bij de doelgroep, ook qua communicatie. Alet Klarenbeek laat zien dat je dit doet door de informatie concreet en invoelbaar te maken en belemmeringen weg te nemen: ‘parkeren is geen probleem, dat kan voor de deur en is gratis’. Persoonlijke citaten van andere ouderen opnemen is vaak ook slim, de lezer kan zich daarin spiegelen.
Dat het boek mij als lezer met enige regelmaat direct aanspreekt, voegt voor mij persoonlijk niet veel toe, maar – eerlijk is eerlijk – het past wel bij de communicatieve stijl van de auteur. Omdat ze ook haar eigen worstelingen laat zien, wordt ze overigens niet belerend.
Vensters
Het boek biedt tal van mogelijkheden om verder te lezen en te onderzoeken. Zo biedt deel vier een overzicht van allerlei ‘succesvolle’ projecten, gerangschikt rond thema’s als ‘cultuur’, ‘maatjes’ en ‘gezelligheid en liefde’. Daarnaast zijn er tips voor documentaires en boeken opgenomen. De mooie foto’s nodigen uit om daar binnenkort eens tijd voor vrij te maken. Een ruime plaats is in het boek ingeruimd voor een interview met Prof. dr. Anja Machielse. Geheel terecht, wat mij betreft, ze geeft verdieping aan het verhaal. En een belangrijk inzicht: denk altijd na over de opvolging van je activiteit, al vanaf het begin. Want als een mooie activiteit stopt, of een maatje valt weg, is het gat misschien nog wel groter dan voorheen. Wat Alet Klarenbeek met dit boek bereikt, is dat je als vanzelf meer over zulke aspecten nadenkt. Door de doelgroep als mens te zien en te benaderen wordt de kans dat je hem of haar (weer) uit het oog verliest een stuk kleiner.