nr. 4 – december 2023

In deze editie van Geron staat de ouderenzorg in andere landen dan België en Nederland centraal. Verschillende auteurs geven een inkijkje in hun thuisland of het land waar zij lange tijd gewoond en gewerkt hebben. Wat blijkt: daar waar een formeel zorgsysteem ontbreekt, kunnen ouderen altijd rekenen op de hulp en ondersteuning van jongere generaties, ook in financiële zin. Reis door het ouderenzorglandschap van Ethiopië, Ghana en de Scandinavische landen. Kijk hoe de pensioenen in IJsland geregeld zijn. En lees hoe het oudere vluchtelingen in Nederland vergaat. Ondertussen zet de vergrijzing gestaag door. Ook in relatief ‘jonge’ landen.   

Foto: David Kwewum (Pexels)

Redactioneel: Ouderenzorg in verschillende landen

Wereldwijd is er een toename van het percentage ouderen in de samenleving. Daarbij zien we dat de vergrijzing in verschillende mate plaatsvindt en een specifieke uitwerking heeft, afhankelijk van de processen en situaties in die diverse landen.  In deze editie van Geron richten we ons op de ouderenzorg in verschillende landen. Hierbij zoeken we de onderliggende paradigma’s van de ouderenzorg en duiden hoe deze gevormd zijn door een historische en sociaal-culturele context, die in verschillende landen divers kunnen zijn. In…

Ouderenzorg in Ethiopië: gemeenschapszorg als cultuur

In Ethiopië vormden ouderen met hun levenswijsheid eeuwenlang het hart van hun gemeenschap. Tegelijkertijd zorgde de gemeenschap voor hun ouderen, waar een formeel zorgsysteem ontbrak. Door opleiding en werk buitenshuis van de jongere generatie komt deze traditie echter steeds meer onder druk te staan. Ephrem Tesfay, arts uit Ethiopië, beschrijft ouderenzorg in Ethiopië vanuit zijn perspectief.  Ethiopië: thuisbasis van de grootste oudere populatie in Oost- en Zuidelijk Afrika Ethiopië is het meest dichtbevolkte land in Oost- en Zuidelijk Afrika, met…

Grip op eenzaamheid en sociaal isolement in de sociale huursector

Woningcorporaties hebben te maken met een groeiende groep senioren die ze een prettige woonbeleving willen bieden. Naarmate mensen ouder worden is de kans groter dat eenzaamheid en sociaal isolement een rol gaan spelen. Dit artikel laat zien welke profielen van oudere huurders hiermee te maken krijgen en hoe dit relateert aan de contacten die ze hebben met medebewoners. Dit leidt tenslotte tot een discussie over de vraag of eenzaamheidsinterventies gericht op het stimuleren van ontmoetingen in de woonomgeving van meerwaarde…

Column: Not in my backyard

‘Je ouders aan hun einde helpen’ - zo heette het gebruik in mijn Twentse geboortedorp om je hoogbejaarde ouders bij je in huis te nemen en tot hun dood te verzorgen. Informele ouderenzorg, bij gebrek aan beter? In Zuid-Europese landen als Spanje, Italië en Griekenland is het nog steeds een goed gebruik. Op Kreta bouwen kinderen hun huis alvast met ruimte voor een extra verdieping voor hun ouders.   ln zuidelijk Europa lijkt de intergenerationele solidariteit sterker dan in onze…

Met zorg oud zijn in het hoge noorden

De positie van ouderen heeft veel te maken met de culturele waarden, de inrichting van de samenleving, het welvaartsniveau en geografische en demografische kenmerken. Dat geldt ook voor hoe we zorg en ondersteuning voor ouderen inrichten. Dat het misschien anders kan, blijkt als we een kijkje nemen bij de noordelijke landen in Europa.  De overeenkomsten Een vergelijking van de Nederlandse positie van, en zorg voor, ouderen met noordelijke landen van Europa is interessant omdat deze landen zo sterk op ons…

Verplichte pensioenopbouw door ondernemers

Een tiende tot een kwart van alle werkenden in Nederland bouwt om diverse redenen geen, of vrijwel geen, aanvullend pensioen op bovenop het staatspensioen, de AOW. Dat aantal lijkt eerder toe dan af te nemen. Deels omdat hun werkgever dat niet (verplicht) hoeft te regelen of omdat ze ondernemer zijn. Een mogelijke oplossing zou een (semi-)verplichte aanvullende pensioenregeling kunnen zijn, zoals in IJsland.   Verplichte pensioenopbouw: een succes in IJsland en onderwerp van discussie in Nederland In een recent onderzoek…

LASA: Risicofactoren voor versnelde achteruitgang in cognitief functioneren

Om dementie te kunnen voorkómen of uit te stellen, moeten we cognitieve achteruitgang en risicofactoren daarvoor vroeg kunnen detecteren. Een belangrijke vraag is: welke risicofactoren hebben effect op de snelheid van cognitieve achteruitgang bij ouderen? Er is nog maar weinig onderzoek dat cognitieve achteruitgang over een lange periode (10 jaar of langer) heeft gevolgd met een breed scala aan risicofactoren in hun onderlinge samenhang. De auteurs hebben zulk onderzoek gedaan in drie grote Nederlandse cohortstudies met in totaal bijna 10.000…

Ouder worden als vluchteling in Nederland

Migratie, vooral gedwongen migratie, is een fenomeen waarbij veelal aan jongeren wordt gedacht. Maar het aantal oudere vluchtelingen in Nederland is in de afgelopen tien jaar verdubbeld. Hoe zien en ervaren deze ouderen het ouder worden?  Ouder worden als vluchteling Ondanks dat de gemiddelde leeftijd van vluchtelingen in Nederland relatief laag ligt – driekwart van hen is onder de 35 jaar – is een groeiend aantal in absolute en relatieve zin boven de 60 jaar (CBS, 2021). Zo is het…

Oud in andere culturen

‘Andere culturen’ dat is de hele wereld behalve onszelf. Hoe kan ik iets zinnigs schrijven over ouderen in de hele wereld! Ongeveer 25 jaar geleden deed antropoloog Jay Sokolovsky (1997) een poging maar daar had hij bijna 600 pagina’s voor nodig. Zoekend naar enkele aansprekende voorbeelden van anders oud worden, denk ik aan drie criteria die geregeld toegepast worden om culturen in het algemeen te ‘toetsen’: hoe gaat men om met (1) kinderen, (2) zieke, invalide en andere kwetsbare mensen,…

De vitaliteit van gemeenschappen in kaart brengen

De meeste ouderen wonen het liefst zelfstandig thuis. Veelal is ondersteuning vanuit de directe omgeving gewenst. Het is echter niet vanzelfsprekend dat deze omgeving actief en vitaal genoeg is. Met behulp van een quick-scan kan in kaart gebracht worden hoe actief de omgeving is en aan welke aandachtspunten gewerkt dient te worden.  De vitale gemeenschap als oplossing 90-95% van de ouderen woont zelfstandig in Nederland (Actiz, 2022) en de meerderheid van die ouderen ervaart dit als wenselijk (Wiles et al.,…

Over rijke en arme van-de-hand-naar-de-mond-levende gezinnen

Belgen sparen gemiddeld 12,5% van hun inkomen. Niet verrassend wellicht is dat sommige gezinnen heel veel geld opzij zetten op het einde van de maand en andere gezinnen weinig tot niets. Meer verbazingwekkend is dat die laatste groep meer divers is samengesteld dan vroeger gedacht. Dat is belangrijk om de impact van de monetaire politiek van centrale banken of de terugverdieneffecten van overheidsmaatregelen te analyseren.   In 2022 spaarden de Belgen 12,5% van hun beschikbare inkomen volgens de meest recente…

Actief en gezond ouder worden in het woonzorgcentrum

Actief en gezond verouderen, wie wil dit nu niet? Inzetten op positief en realistisch ouder worden draagt hiertoe bij. Ook in woonzorgcentra is dit belangrijk. Woonzorgmedewerkers werden bevraagd over de pijnpunten en verbetermogelijkheden rond positieve en realistische beeldvorming van ouder worden in het woonzorgcentrum. Zie hier de resultaten.   Het aantal oudere volwassenen in onze samenleving stijgt. Het betreft een diverse groep van 65-jarigen tot 100-plussers, variërend in zorg- en ondersteuningsbehoeften van volledig zelfstandig tot zorgafhankelijk, van cognitief gezond tot…

Buurt-connect: interprofessioneel samenwerken in Antwerpen Zuid

Het zorg- en welzijnslandschap staat door de vergrijzing en verzilvering voor grote uitdagingen. Om hierop een antwoord te bieden, is een vergaande samenwerking tussen formele zorg- en welzijnsactoren in de buurt belangrijk. Dit artikel omschrijft een aanpak om deze breinbreker het hoofd te bieden. Het doel? Zorg bieden op maat en volgens de wensen van de oudere zorgvrager.  Wie zijn de professionals? Het zorg- en welzijnslandschap staat voor uitdagingen, waaronder de ondersteuning van ouderen om zo lang mogelijk in hun…

Geron Grafiek: Institutionele zorg in Europees perspectief

In Nederland is sinds de jaren ‘90 van de vorige eeuw stevig ingezet op de-institutionalisering in de zorgsector. Het aantal personen verblijvend in verzorgings- en verpleeghuizen is, ondanks de vergrijzing, sinds 1990 afgenomen van ruim 150 tot 118 duizend. Het totaal aantal verzorgden in instellingen is sinds die tijd echter licht gestegen van 247 tot 262 duizend. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de groeiende populariteit van kleinschaligere woonvormen voor mensen met een beperking.  In vergelijking met ander EU landen…

Cultuursensitieve zorg met en voor ouderen uit voormalig Nederlands-Indië

Er is een groeiende behoefte aan cultuursensitieve zorg voor ouderen uit voormalig Nederlands-Indië. Het is essentieel dat zorgprofessionals zich bewust zijn van de specifieke culturele achtergrond en geschiedenis van deze ouderen. Door meer acceptatie en begrip voor de achtergrond en het leven van deze ouderen en hun naasten, kunnen zorgprofessionals betere zorg bieden.   Een onzichtbare groep ouderen Er is een toenemende belangstelling van professionals voor de ontwikkeling van, en inzet op, cultuursensitieve zorg voor niet in Nederland geboren ouderen,…