nr. 4 – december 2022

Duurzaamheid is een hot item in de maatschappij. Een duurzame samenleving is een samenleving die zoekt naar een balans tussen ecologische, economische en sociaalmaatschappelijke waarden en belangen. Deze editie van Gerōn verbindt het thema duurzaamheid op meerdere manieren aan de thematiek ouderen.

Cover: Grootouders voor het Klimaat is een wereldwijde beweging die zich inzet voor   een versnelde transitie naar een 100% duurzame energievoorziening. In Nederland zijn de Grootouders voor het Klimaat actief met Pleinbijeenkomsten, voorleesacties, lezingen/webinars, lokale acties en door ondertekening en uitreiking van een Manifest. Steeds meer grootouders en senioren die deze zorgen delen, sluiten zich aan bij de internationale beweging.

Foto: Branko de Lang

Duurzaam denken en duurzaam doen

Klimaatverandering is een thema dat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda staat. Het slagen van nationaal en internationaal klimaatbeleid hangt mede af van een breed draagvlak onder de bevolking en van betrokkenheid en participatie van de burgers. Om een goed inzicht daarin te verkrijgen is het van belang om kennis te verwerven over wat er onder burgers leeft, met aandacht voor verschillen tussen ouderen en jongeren en tussen diverse andere bevolkingsgroepen.  Nederlanders zien klimaatverandering vaak als een groot probleem…

Ouderen, een belangrijke doelgroep in het Nationaal Hitteplan

De zomer van 2022 is alweer enige tijd voorbij. Het was een warme zomer met enorme droogte. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft deze zomer twee keer besloten om het Nationaal Hitteplan te activeren. Want maatregelen tegen hitte zijn geen overbodige luxe. In de wereld staan hittegolven steeds vaker in de top van de jaarlijstjes met natuurrampen die de meeste mensenlevens eisen.   Ook in Nederland zijn er jaarlijks gemiddeld enkele honderden sterfgevallen toe te schrijven aan hitte.…

Column: CO2 criminelen

Tot nog toe lachte de geschiedenis ons babyboomers toe, maar nu lijkt zij zich tegen ons te keren. Wie in het eerste decennium na de Tweede Wereldoorlog is geboren – ikzelf ben een late boomer van 1955 – kon rekenen op vrede en groeiende welvaart in de jaren vijftig, hoger onderwijs (ook voor vrouwen) in de jaren zestig, riante salarissen in de kennis- en diensteneconomie, goedkope huizen in de jaren zeventig en tachtig, en ten slotte de macht in de…

Zeeën van tijd, maar wat te doen?

Met het pensioen neemt de vrije tijd toe alsook de zorg dat veel van deze tijd passief en in sociaal isolement besteed wordt. Is die zorg gegrond? Hoe vullen gepensioneerden die extra vrije tijd in? En speelt hun beroepsverleden hierbij een rol?  Het dagelijks leven in kaart gebracht Vóór het pensioen staat het dagelijks leven grotendeels in het teken van gezins- en arbeidsverantwoordelijkheden. Gezin en arbeid geven niet alleen structuur aan de dag (bijvoorbeeld vaste tijdstippen om op te staan),…

Buitenlandse inwonende zorgverleners als alternatief voor de klassieke ouderenzorg

De diverse zorgvragen van ouderen in België worden niet beantwoord in het huidige formele zorgaanbod. Daarom zoeken ouderen naar alternatieve zorgvormen. Een daarvan is het laten inwonen van buitenlandse zorgverleners, al heeft dat complexe gevolgen. Hoewel ouderen een antwoord vinden op hun zorgvragen, lopen inwonende zorgverleners een risico op precaire werkomstandigheden.   Nog weinig bekend over inwonende buitenlandse zorgverleners Het laten inwonen van buitenlandse zorgverleners is in België en Nederland nog relatief nieuw. In Duitsland, Italië en Oostenrijk wordt het…

Boekbespreking: Stormachtig Stil

Eveline van de Putte (2019) Stormachtig Stil - levensverhalen van roze ouderen. Uitgeverij de Brouwerij | Brainbooks ISBN: 9789078905202, 264 blz., € 25  Roze of homoseksuele ouderen vormen een grotendeels ‘onzichtbare’ groep in onze samenleving. Er is weinig over hen bekend, deels omdat ze hun verhalen ‘stil’ of ‘geheim’ houden. Hun levens waren echter vaak ‘stormachtig.’ De titel van het boek met levensverhalen van regenboogouderen is daarom niet voor niets ‘Stormachtig Stil.’ Stormachtig Stil bevat 27 persoonlijke narratieven van homoseksuele-…

LASA: De paradox van veroudering

Volgens de disability paradox behouden ouderen ondanks achteruitgang in het dagelijkse functioneren een hoog welbevinden. Met gegevens van de Longitudinal Aging Study Amsterdam hebben we ‘trajecten’ – ofwel veranderingen over de tijd – van drie onderdelen van welbevinden onderzocht: 'negatief affect', 'positief affect' en 'levenstevredenheid' bij ouderen met functionele achteruitgang. We concludeerden daaruit dat de disability paradox niet voor alle ouderen klopt.  Van ‘disability paradox’ naar ‘disability paradox bij veroudering’ Waarom melden mensen met ernstige en aanhoudende beperkingen dat ze…

Vergrijzing vraagt om vergroening in het beleid van zorgorganisaties

Wie bij ‘duurzaamheid in de zorg’ denkt aan een nieuwe verplichting van bovenaf, die vooral duur is en waarvoor je in de zorg eigenlijk geen tijd en geld hebt, raden we aan dit artikel te lezen. Als bestuurders van Omring, een zorgorganisatie actief in Noord-Holland-Noord, is het onze stelligste overtuiging dat een zorgorganisatie niet zonder ambitieuze duurzaamheidsagenda kan. En om een andere mythe weg te nemen: je doet het niet alleen voor de planeet maar vooral voor de organisatie zelf! …

Het meten en beïnvloeden van duurzame inzetbaarheid van ouder wordende werknemers

Hoe meet Nederland duurzame inzetbaarheid? Hoe is het gesteld met de duurzame inzetbaarheid van Nederlandse werknemers? En hoe kan duurzame inzetbaarheid het beste worden beïnvloed? In dit artikel gaan we in op deze vragen. Meer specifiek: we geven een overzicht van het beschikbare meetinstrumentarium voor duurzame inzetbaarheid, gebaseerd op benchmarks van TNO, Blik op Werk, en Knowvium die inzicht bieden in de beoordeling van het werkvermogen, de vitaliteit en de employability van Nederlandse werknemers.  Hoe meet Nederland duurzame inzetbaarheid?1 Op…

Sociale vitaliteit in wooncomplexen voor ouderen

Sociale verbondenheid en participatie in betekenisvolle activiteiten zijn belangrijk voor de gezondheid en het welzijn van ouderen. Om die reden investeert de gemeente Rotterdam in de sociale vitaliteit van wooncomplexen voor ouderen. Wat zijn succesfactoren, waar liggen de uitdagingen en welke randvoorwaarden zijn er voor een vitale woongemeenschap?   Stimuleren van sociale vitaliteit Om op de groeiende vraag van ouderen naar zelfstandige woonruimte in te spelen, kennen veel gemeenten wooncomplexen die specifiek voor ouderen zijn gelabeld. Deze complexen beschikken meestal…

Zelftranscendentie als pad voor positief ouder worden

Voor mijn recent gepubliceerde boek ‘Positief Ouder. Levensverhalen over geluk en bloei na je vijftigste’ interviewde ik vrouwen over de hele wereld. Hoewel deze vrouwen onderling zeer verschillend waren, was er ook iets gemeenschappelijks, namelijk zelftranscendentie: de vrouwen zetten hun vaardigheden, energie, netwerk en talenten in voor een betere wereld. Hun verhalen brachten mij bij de vraag: is zelftranscendentie een van de wegen naar ‘positief’ ouder worden?  Wat is zelftranscendentie? Het verhaal van Karen Williams, in de jaren ’80 een…

Effecten van onverwacht baanverlies op gezondheid

Een kwantitatieve analyse levert geen bewijs voor het verslechteren van de gezondheid bij onverwacht baanverlies. Onverwacht baanverlies leidt op de korte termijn zelfs tot een vermindering van hoofdpijn, vermoeidheid en angst. We concluderen dat de afname van werkstress in Nederland groter is dan de toename van financiële stress bij baanverlies.   Het belang van kennis over gezondheidseffecten van baanverlies De internationale literatuur toont aan dat baanverlies niet alleen verstrekkende gevolgen kan hebben voor het inkomen (bijvoorbeeld Stevens, 1997) en de…

Mobiliteit bij ouderen

Het is belangrijk dat ouderen zich tijdig voorbereiden op een fase van verminderde mobiliteit, zodat er een goede verkenning naar andere mobiliteitsmogelijkheden kan plaatsvinden. Denk aan aanpassingen aan de fiets of de auto, of het uitproberen van hulpmiddelen. Professionals kunnen hierbij ondersteunen, waarbij er met name een rol voor de ergotherapeut is weggelegd.   Mobiliteit is voor ouderen niet vanzelfsprekend. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit 2018 leefden er in Nederland 3.159.000 inwoners van 65…

Geron Grafiek: Hitte en sterfte

De temperatuur heeft invloed op de gezondheid. Bij temperaturen rond de 17-18 graden functioneert het lichaam in onze klimaatzone het best. Bij hitte moet het lichaam harder werken om af te koelen. Dat doet het onder meer door te zweten en extra bloed rond te pompen. Het hart moet hiervoor harder werken. Bij gezonde en jongere mensen is dit meestal geen probleem, maar met name ouderen kunnen hier veel last van hebben en er zelfs door overlijden. Bij hogere temperaturen,…

Goed ouder worden

De levenskwaliteit van oudere Turkse migranten in Nederland ligt vaak lager dan van oudere Nederlanders zonder migratieachtergrond. Het ontwikkelen van initiatieven ter verbetering van het latere leven van Turkse migranten vraagt om inzicht in wat binnen deze groep als belangrijke aspecten van goed ouder worden wordt gezien, maar hierover is nog weinig bekend. Wij spraken 27 in Turkije geboren Nederlanders van middelbare leeftijd en ouder over wat zij beschouwen als belangrijke elementen van een goed later leven.  Wat te verstaan…

De gezondheid van mantelzorgers bij transities in het zorgtraject van mensen met dementie

Mantelzorg voor een naaste met dementie kan vooral voor inwonende mantelzorgers een grote belasting zijn met gevolgen voor hun gezondheid. Wij onderzochten in hoeverre de diagnose dementie, opname van de persoon met dementie in een instelling voor langdurige zorg en het overlijden van de persoon met dementie, gevolgen heeft voor de gezondheid van hun inwonende mantelzorger. Dit deden we op basis van bestaande gegevens uit huisartsendossiers, gekoppeld aan gegevens beschikbaar bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).  Belangrijke transities…

Sociale eenzaamheid aanpakken door co-creatie sociale kaart

Bewoners van Vitalis Berckelhof, een woon-zorgcomplex in Eindhoven, gaven aan aansluiting te missen met de wijk en daardoor sociale eenzaamheid te ervaren. Ze misten het ‘praatje over de schutting’ en wisten niet hoe ze contact konden zoeken met de wijk. Om dit contact te faciliteren en stimuleren is in co-creatie met bewoners, medewerkers en wijkorganisaties een sociale kaart ontwikkeld. De bewoners betrekken bij het designproces bleek een enorme meerwaarde.  Gemis aan sociaal contact in de wijk Eenzaamheid komt vaak voor…

Boekbespreking: Successful Ageing

Clemens Tesch-Römer, Hans-Werner Wahl, Suresh I.S. Rattan, Liat Ayalon (2022) Successful Ageing: Ambition and Ambivalence. Oxford University Press ISBN: 9780192897534, 128 blz., £29.99  Een nieuw boek over succesvol ouder worden, zijn we daar niet klaar mee? Ja en nee. Ja, het concept bestaat al meer dan een halve eeuw, zo niet al langer. De auteurs van dit compacte boek laten zien dat ze goed op de hoogte zijn van de geschiedenis van hun onderwerp, want hun eerste hoofdstuk is gewijd…