Ook de zenmeester Dōgen (1200 – 1253) herkende zich in het beeld van het levensbootje. Maar hij buigt de metafoor in een onvermoede richting:
“Leven is als iemand die in een boot vaart. Ofschoon hij aan boord van de boot het zeil hanteert, het roer ter hand neemt en boomt, draagt de boot hem en is hij niets zonder boot. Door met de boot te varen maakt hij deze tot een boot.”
Ik filosofeer soms stoer over ‘zelf de regie voeren’, en ‘mijn eigen leven leiden’ – maar de zenmeester drukt me met de neus op de fragiele basis die aan die flinke taal ten grondslag ligt. Zelfsturing berust op een flinterdun vliesje, het gegeven leven zelf, waarover je niet kunt beschikken. Het leven is de absolute mogelijkheidsvoorwaarde voor die zelfsturing, en ik heb het niet in de hand. Ik stuur het zolang het me draagt.
Ik ben niet de boot waarmee ik vaar, houdt Dōgen me voor. Ik maak hem alleen ‘door ermee te varen tot een boot’. Ik besef dat zelden, druk als ik ben met het ‘koers houden’. Maar wel vaker nu ik ouder word. Er zit een bodem van fragiele, vliesdunne, contingente gratuïteit onder mijn leven. Je bent er, maar je bent er ook zomaar geweest. Ik drijf op de golven van een stroom die niet in mijzelf ontspringt.
De religiewetenschapper Joseph Campbell schreef ooit een zin die me bij bleef: ‘Mensen zeggen dat we allemaal de zin van het leven zoeken. … Ik denk eerder dat we op zoek zijn naar de ervaring dat we echt leven (‘an experience of being alive’) zodat wat we in ons lijf ervaren resoneert met hoe de dingen ten diepste zijn. Zodat we op dat moment de vervoering voelen dat we leven.’ (‘the rapture of being alive’).
Ik vind vooral dat woordje ‘rapture’ prachtig. Het drukt voor mij precies de tinteling uit die hoort bij het gevoel dat ik leef.
Dat gebeurt me minder vaak dan ik zou willen. De stuurmanskunst slokt me zo op dat ik de boot vergeet.