‘De wereld is te complex geworden om aan het toeval over te laten of onze jongeren zich financieel, economisch en sociaal kunnen oriënteren in de wereld van vandaag’ Guy Tegenbos in een recente boekbespreking (Geron, 2023#3).
Na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd staan ouderen voor de uitdaging om een zinvolle levensinvulling te vinden. Het beeld bestaat dat de overgang van een actief werkend leven naar pensionering vaak gepaard gaat met gevoelens van nutteloosheid en eenzaamheid, maar er zijn tegelijkertijd meer mogelijkheden dan ooit om actief te blijven in de maatschappij of een nieuwe levensinvulling te vinden. Gevraagd naar hun plannen en wensen voor de toekomst, benoemen ouderen zelf dan ook vooral dat ze een actief leven willen blijven leiden, samen met de mensen om wie ze geven. Maar het treffen van voorbereidingen die deze transitie vergemakkelijken blijkt nog niet zo eenvoudig te zijn. Eén van onze mederedacteuren gaf ons dan ook een wijs advies mee om dit Geron themanummer ‘voorbereiden op ouder worden’ vooral niet te beperken tot een analyse van het individu:
“Van belang is dat we ervoor waken eenzijdig het individu verantwoordelijk te stellen voor diens voorbereiding. En dat er impliciet duidelijke doelen en stabiele preferenties worden verondersteld, maar ook voldoende budget, financiële kennis en inzicht in eigen (toekomstige) gezondheid en vaardigheden (…). De praktijk is anders en de toekomst altijd onzeker. (…) Het is interessanter om op die onzekerheid in te gaan dan artikelen te baseren op de weinige ouderen bij wie al die zaken wel aanwezig zijn”
Dit advies hebben wij ter harte genomen. In de vijf thema-artikelen die wij – met veel dank aan de enthousiaste auteurs – hebben kunnen includeren, komen de rol van zowel individuen (van jong tot oud) als maatschappelijke organisaties én ontwikkelingen duidelijk naar voren. Een korte schets van de artikelen die u kunt verwachten:
In zijn artikel ‘Pensioenvoorbereiding door starters op de arbeidsmarkt: een ‘ver-van-hun-bed-show’?’ sluit Rick de Gram aan bij de recente invoering van een nieuw Nederlands pensioenstelsel, dat om meer zelfstandigheid van de burgers vraagt. Vanuit die context stelt hij de vraag of starters op de arbeidsmarkt, die vaak weinig kennis hebben van en betrokkenheid tonen bij pensioenvoorbereiding, klaar zijn voor deze verantwoordelijkheid? In dit prikkelende artikel, tracht hij deze vraag zowel theoretisch als met een experiment te beantwoorden.
De Nederlandse Raad van Ouderen stelt in hun artikel dat een goede maatschappelijke en individuele voorbereiding op ouder worden activiteiten vereist op vijf gebieden: gezondheidsbevordering, versterking sociale basis, betaalde en onbetaalde arbeid, proactieve zorgplanning en langdurig thuis wonen. Die prioriteiten moeten bijdragen aan een sociale structuur waarin ouderen de regie over hun leven behouden en zoveel mogelijk kunnen blijven deelnemen aan de samenleving.
Een andere invalshoek op hoe de maatschappij zich beter kan voorbereiden op ‘ouder worden’ bieden de artikelen van Daan Duppen en Dirk Doucet, en van Olivia Vanmechelen en Sylvie Carbonelle. Duppen en Doucet vertrekken vanuit de coronapandemie, die individuen en organisaties bewuster heeft gemaakt van het belang om vooruit te denken over wat nodig is om goede zorg op latere leeftijd te garanderen. In hun artikel analyseren zij welke rol drie actoren – individuen, welzijnsorganisaties en overheden – daarbij kunnen spelen. Daarop aansluitend biedt het artikel van Vanmechelen en Carbonnelle een diepere analyse van hoe woonzorgcentra zich in de nasleep van de coronapandemie voorbereiden op een mogelijke volgende pandemie. De analyse brengt verbeterpunten aan het licht voor crisisbeheer, organisatie, samenwerking in en rond woonzorgcentra, en voor de communicatie en samenwerking met bewoners en naasten.
Tot slot mogen enkele goede practice-based adviezen aan individuen in dit themanummer niet ontbreken. Gerontoloog Els Messelis biedt in ‘Denk vroeger aan later’ een reeks zeer praktische adviezen voor mensen die zich willen voorbereiden op hun pensionering. Deze zijn gebaseerd op haar ruime ervaring in het geven van cursussen pensioenvoorbereiding. Vanuit de ervaring dat pensionering diepgaande economische en psychosociale implicaties heeft en de voorbereiding daarop een holistische benadering behoeft, geeft zij praktische tips & tricks, en geeft het belangrijke advies mee je hierbij te laten omringen en ondersteunen door anderen.
Wij wensen u veel leesplezier!
Almar Kok & Robert Geeraert