Medezeggenschap is een ruim begrip. Van Dale geeft aan medezeggenschap de betekenis: ‘recht op inspraak’. Bij het wiki-woordenboek gaat de betekenis verder, hier wordt gesproken over ‘het recht op meebeslissen’. Er lijkt een subtiel onderscheid te zijn in ‘medezeggenschap’ c.q. inspraak of meebeslissen en ‘zeggenschap’ c.q. invloed of beslissen.
Als we het hebben over ouderen en (mede)zeggenschap, dan hebben we het over de invloed die ouderen kunnen uitoefenen, bijvoorbeeld op de behandeling en zorg bij gezondheidsproblemen, op de inrichting van de omgeving waarin zij wonen, op beleid dat (ook) op ouderen is gericht, et cetera. De vraag dringt zich op: In hoeverre leidt (mede)zeggenschap van ouderen echt tot invloed? In dit themanummer worden verschillende aspecten van medezeggenschap belicht.
Allereerst wordt de lezer door Marika Biacsics meegenomen in haar verkenning naar de geformaliseerde (mede)zeggenschap die is vastgelegd in de Wet medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen, de Wmcz. Zij vraagt zich af of medezeggenschap in de praktijk werkt zoals in de wet bedoeld is. Het ontstaan van de wet kent al een hele geschiedenis. Zo’n 30 jaar is er gesleuteld en gelobbyd voordat de huidige wet er was. Blijkbaar kent (mede)zeggenschap vele invalshoeken en is het niet eenvoudig om tot eenduidigheid te komen. Volgens Biacsics is er bij echte (mede)zeggenschap sprake van invloed die daadwerkelijk gebaseerd is op de wensen en behoeften van degene(n) op wie het betreffende besluit betrekking heeft.
Veel ouderen kiezen er op enig moment voor om te gaan wonen op een plek waar ook service en zorg beschikbaar zijn. Het aanbod van particuliere woonzorglocaties die hier op inspelen is de laatste jaren enorm gestegen, en vaak ook de prijzen. Marie-Christine Veltkamp-van Paassen en Wladimir Schmidt nemen de lezer bij de hand bij het huren van een zorgwoning. Op begrijpelijke wijze wordt de complexe materie van een huurovereenkomst, zorgovereenkomst, servicekosten en zorgservicekosten toegelicht alsmede de bijbehorende (mede)zeggenschap. Met dit artikel komt de (toekomstige) bewoner in ieder geval goed beslagen ten ijs, zoals de auteurs zelf ook zeggen.
In het artikel ‘Inclusie anders geïnterpreteerd’ neemt Luc Lampaert de lezer mee in een nieuw solidair woonproject in Anderlecht. Solidair wonen is collectieve huisvesting die een leefomgeving biedt aan meerdere mensen, zonder familieband, waarvan er ten minste één sociaal kwetsbaar is of dreigt te worden. Over het algemeen is er ook sprake van een of meerdere gemeenschappelijke ruimtes. Het bijzondere van dit Anderlechtse woonproject is dat het zich specifiek richt op ouderen en gezinnen die eerder in schrijnende woonomstandigheden leefden, met name leden van de Afrikaanse gemeenschap. De bewoners geven zelf, met begeleiding, vorm aan hun collectieve woonproject. Het artikel laat mooi zien dat samen zeggenschap hebben een basisvoorwaarde is voor succesvol samen leven.
(Mede)zeggenschap betekent ook gezien en gehoord worden. Irene Muller-Schoof en Katrien Luijkx vertellen hoe belangrijk ‘begrijpend luisteren’ dan is. Zij vertellen hoe studenten leren luisteren naar de verhalen van ouderen om hun wensen en behoeften te begrijpen. Luisteren lijkt eenvoudig en is iets wat we allemaal kunnen, maar in de dagelijkse hectiek is het een uitdaging om dit daadwerkelijk te doen. (Mede)zeggenschap blijft een utopie als er niet ten minste echt naar elkaar geluisterd wordt.
Lineke Verkooijen en Gea van Dijk