‘Ik doe het best goed’, zei mij moeder trots. Ze wees mij op een interview met David van Bodegom in De Volkskrant over zijn boek Het geheim van de schildpad – Wat dieren ons leren over lang leven. ‘Lees maar: we zijn gemaakt om te scharrelen!’.
Mijn moeder heeft een hele grote tuin waar ze een dagtaak aan heeft. Om er door een verouderingswetenschapper in bevestigd te worden dat ze hiermee werkt aan een lang en gezond leven deed haar zichtbaar goed. Haar enthousiasme werd door mij in eerste instantie met scepsis ontvangen. Want is het juist niet goed voor ons lichaam om vaak en intensief te sporten, zodat we op ons negentigste nog een marathon kunnen lopen? Na het lezen van dit boek ben ik deze mening niet meer toegedaan.
In zeven hoofdstukken neemt Van Bodegom de lezer mee in de biologie van de veroudering. Waarom verouderen we? Hoe zijn lange levens in de evolutie ontstaan en hoe ziet de geschiedenis van deze langlevendheid eruit? Wat is de invloed van ons metabolisme op onze levensduur en kunnen we ontsnappen aan veroudering? Van Bodegom geeft geen klinkklare antwoorden. Maar teleurgesteld was ik niet toen ik het boek dichtsloeg en niet precies kon navertellen wat Het Geheim van de schildpad is.
Van Bodegom introduceert verschillende verouderingstheorieën op toegankelijke wijze. De tijdsgeest en context van het ontstaan van deze theorieën worden besproken, waarna de argumenten van voor- en tegenstanders aan bod komen en Van Bodegom zijn eigen standpunt vormt en onderbouwt. Het is knap hoe hij genuanceerd blijft zonder dat je als lezer afhaakt. Hij weet dit te bereiken door te laten zien hoe de verschillende theorieën die hij aanhaalt, ook al zijn ze ‘meer dan tien keer begraven’ zoals de rate of living-theorie, allemaal een stukje van de puzzel zijn in het beter leren begrijpen van de verschillen in levensduur van verschillende soorten.
Van Bodegom heeft een vlotte pen en is een meester in het gebruik van metaforen. Voor een populair-wetenschappelijke publicatie niet geheel onbelangrijk. Informatie wordt inzichtelijk gemaakt en blijft beter hangen. Een mooi voorbeeld: de uiteinden van het DNA – de telomeren – vergelijkt hij met de plastic stukjes aan het eind van je schoenveter. In het verouderingsproces worden deze stukjes steeds korter waardoor de veter op een gegeven moment gaat rafelen en een cel zich niet meer kan delen.
Deze publicatie is gericht op een breed publiek, maar het zou ook interessant kunnen zijn voor gerontologiestudenten. Het helpt de wat droge stof over biologische aspecten van veroudering tot leven te brengen en biedt voor diegenen die meer verdieping willen een leeswijzer. Naast dat deze leeswijzer een verantwoording biedt, wordt voor elke publicatie in een of twee zinnen aangegeven wat er behandeld wordt en voor wie het interessant is, zoals voor iemand die graag een toegankelijk artikel leest of geïnteresseerd is in de klassiekers.
Het laatste hoofdstuk van dit boek zou een survivalgids bieden met nieuwe inzichten over eten, werken sporten en slapen. Concrete ‘survivaltips’ heb ik hier echter niet uit kunnen halen. En dat we allemaal wat minder moeten eten en meer dan zeven uur per nacht moeten proberen te slapen zou ik niet als nieuwe inzichten bestempelen. Wat dit boek mij wel heeft gebracht is een gevoel van berusting. Ik hoef niet teleurgesteld te zijn in mezelf als ik niet naar de fitness ben geweest, een wandeling in het park is ook goed. Hopelijk zijn er meer mensen die zich bij het lezen van dit boek zullen realiseren dat je niet mee hoeft in de ‘rat-race’ van almaar harder werken en leven. Van Bodegom leert ons dat het leven daardoor alleen maar sneller voorbij is. En daarmee lijkt het geheim van de schildpad toch deels ontrafeld…