Gert Leene was van 1969 tot 2000 – 31 jaar – werkzaam aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Vrije Universiteit te Amsterdam; de meeste tijd als medewerker en hoofdmedewerker van de Vakgroep Sociologie van de Hulpverlening, later omgedoopt tot de Vakgroep Sociologie en Sociale Gerontologie. Gert heeft, gesteund door zijn echtgenote Truus, zijn arbeidzame leven gewijd aan de wetenschap. Gert was een goede onderzoeker en zijn opus magnum ’Werken aan de samenleving per contract; een casestudy van het Ontwikkelingsproject Helmond’ uit 1975 bleek later van belang bij het behoud van de studierichting Sociologie aan de VU, toen deze bij de bezuinigingsoperatie door teruglopende studentenaantallen, maar vooral door geringe onderzoekprestaties dreigde opgeheven te worden.
In het lustrumboek van de Faculteit Sociale Wetenschappen uit 2013 wordt dit ook gememoreerd. Het onderzoek dat Gert verrichtte naar een opbouwwerkproject in Helmond vond plaats in een tijd dat het welzijnsbeleid fors veranderde. De onderzoeken van Gert en van zijn leermeester Henk van den Berg naar de rol en het belang van zelfstandig particulier initiatief bij het vormgeven van overheidsbeleid hebben er inderdaad mede voor gezorgd – met de onmisbare hulp en solidariteit van Jenny Gierveld en op de achtergrond van de professoren Hans van der Zouwen en Dick Kuiper – dat Sociologie aan de VU nog altijd bestaat. In de roerige jaren tachtig van de vorige eeuw werd Sociologie van 22 formatieplaatsen bezuinigd naar 6: in deze kleine onderzoeksgroep speelde Gert als secretaris een centrale rol. Sociologie ontwikkelde zich op initiatief van Henk van den Berg verder in de richting van Sociale Gerontologie met collega Kees Knipscheer als nieuwe voortrekker. Gert omarmde met verve dit nieuwe onderzoekdomein en werd een gewaardeerd sociaal gerontoloog met specialisatie woon- en leefomgeving van ouderen en eenzaamheid onder ouderen. Gert heeft veel over deze sociaal-gerontologische thema’s gepubliceerd, ook was hij enkele jaren als redacteur aan Gerōn verbonden,
In 2008 publiceerde Gert als eerste auteur het boek met de in dit verband veelzeggende titel The Power of the Stranger. Structures and Dynamics in Social Intervention, a Theoretical Framework, uitgegeven in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
In een Liber Amicorum dat in 2000 door collega’s aan hem werd aangeboden, wordt gerefereerd aan iets dat Gert graag deed, te weten wandelen langs het IJsselmeer, samen met echtgenote Truus. Hij zag daarbij achter elke topografie een verborgen kaart. Daarin valt te lezen: ‘Niemand kon zo goed oude kaarten construeren als Gert Leene. U kiepert uw gedachtenkronkels maar op zijn bureau en u krijgt een kaart terug. U begrijpt pas wat u wilt, of wie u bent, als kaartlezer Leene u in behandeling heeft genomen. Studenten, promovendi, collegae, hij peurt uit uw schrijfsel, uw probleem, uw verhaal een raster, pardon, uw raster. Gert heeft in zijn leven heel wat afgerasterd.’
‘Het leven is meer dan werk’, stond in hetzelfde Liber Amicorum. En vervolgens: ‘Op jeugdige leeftijd, in Zuid-Holland al, deed Gert wat je van zo’n op het eerste gezicht superbraaf jongetje niet zou verwachten: hij spijbelde. Verkoos de vrijheid boven het klaslokaal. Je overleeft door je er even buiten te plaatsen, afstand te nemen.
Wanneer je de kunst van het afstand nemen weet te paren aan betrokkenheid dan bezit je als mens de gave van hulpverlener en onderwijzer. Als daarbij integriteit wordt gevoegd dan heb je een kwaliteitscombinatie waarmee dorpsgemeenschappen het jarenlang hebben gered: de notaris, de dominee en de onderwijzer. In Gert Leene zijn ze in één persoon verenigd’.
Aan de VU wordt er sinds 1995 werk gemaakt van de rol van particulier initiatief bij het algemeen nut en wel in de studie “Geven in Nederland”. Er zijn bij Sociologie nu drie leerstoelen filantropie. Dit onderzoekdomein – dat hoort bij de VU – bouwt voort op het onderzoek van Sociologie van de Hulpverlening door Henk van den Berg, Gert Leene en Leo Willems. De VU, de Faculteit Sociale Wetenschappen, de Sociale Gerontologie, de Afdeling Sociologie en ik persoonlijk hebben veel aan Gert te danken. Wij zullen hem missen.