Allereerst geven Jessie Dezutter en Laura Dewitte in Een leven vol betekenis een overzicht van wetenschappelijke perspectieven op ‘zinbeleving’ op hoge leeftijd. Zij betogen dat het gedachtegoed van Viktor Frankl, een Joodse psychiater en neuroloog die tijdens de tweede wereldoorlog gesprekken voerde met medegevangenen in concentratiekampen, cruciaal is geweest voor hoe wij tegenwoordig denken over zingeving. De auteurs scheppen overzicht in de verschillende wetenschappelijke definities van zingeving, illustreren de relevantie ervan voor welbevinden en gezondheid en beschrijven hoe zinbeleving verandert met het ouder worden. Tot slot diepen zij zingeving in de context van dementie uit als voorbeeld hoe zinbeleving een “rijke ervaring” kan worden genoemd.
Zingeving heeft inmiddels ook de volle aandacht van nationale beleidsmakers. Guido Schürmann zet uiteen welke rol zingeving speelt in het beleid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Hij beschrijft hoe maatschappelijke veranderingen, zoals secularisatie, zingeving op de agenda hebben gezet en hoe deze nu concreet invulling krijgen in beleid. Zoals Schürmann het kernachtig samenvat: “[Er] is een beweging in gang gezet, waar de overheid de burger uitdrukkelijk tegemoet komt in zijn of haar levensvragen. Daar zijn veel mensen mee geholpen.”
Marcel Wielhouwer gaat dieper in op de rol van zingeving in de thuiszorg. Hij beschrijft verbondenheid als centrale bron van zingeving, en betoogt dat zorgverleners aan dat gevoel van verbondenheid kunnen bijdragen. Tevens geeft hij aan dat deze verbondenheid wederkerig is: hoewel de oudere afhankelijk is van de hulp van de ander, deelt de zorgverlener de behoefte aan verbondenheid met anderen; het bieden van zorg kan immers voor de zorgverlener zelf ook een bron van zingeving zijn. Wielhouwer vraagt aandacht voor de toenemende nadruk op kwantiteit in de thuiszorg, die juist het zingevingsaspect van zorg in de weg staat. En dat terwijl aandacht voor zingeving volgens hem niet noodzakelijk veel tijd hoeft te kosten.
Door middel van het actieonderzoek ‘Zinvol Samenwerken in de Thuissituatie’ stellen Aliza Damsma-Bakker en Anita Zandbergen-ten Hamvast dat aandacht voor zingeving vergroot en verbeterd kan worden door interprofessioneel samenwerken. Waar binnen zorginstellingen geestelijke verzorging al vrij goed ‘ingeburgerd’ is, is dit in de thuissituatie nog niet zo vanzelfsprekend. Door een combinatie van onderzoeksmethoden toe te passen bij verschillende doelgroepen (geestelijk verzorgers, andere zorgprofessionals en patiënten/cliënten zelf) ontwikkelden de onderzoekers aanbevelingen voor samenwerking in zorgnetwerken en interventiemethoden die landelijk zullen worden gedeeld.
Maar in hoeverre hebben ouderen zelf eigenlijk behoefte aan ondersteuning bij zingevingsvragen? In Echt luisteren leidt tot maatwerk beschrijven Susan Hupkens en collega’s bevindingen uit hun onderzoek onder thuiswonende ouderen. Door middel van het actie-onderzoek Linking-Zin trachten zij een betere afstemming te bereiken tussen de vraag naar en het aanbod van hulp bij zingevingsvragen Ze stellen vast dat veel ouderen in hun onderzoek wel bezig waren met zingevingsvragen, maar zich niet goed konden voorstellen welke ondersteuning zij daarbij zouden kunnen gebruiken. Hun behoeften bleken dan ook erg divers. De auteurs bieden vanuit die diversiteit aanbevelingen voor gemeentelijk beleid en voor zorg-, welzijns- en woonorganisaties.
Lezende door deze editie van Geron zult u merken dat zingeving op verschillende, maar grotendeels overlappende manieren wordt gedefinieerd. Niet zelden zijn deze definities complex, en blijkt zingeving uit veel verschillende elementen te bestaan. Daarnaast is zingeving vooral heel persoonlijk. Het tastbaar maken en behouden van zingeving is dus niet alleen een uitdaging voor ouderen zelf, maar ook voor onderzoekers en ondersteuners in de praktijk. Toch mogen we ons gelukkig prijzen dat er in ons land steeds meer aandacht voor kan en mag zijn, en zijn we er trots op dat Geron een zinvolle verzameling mooie artikelen hierover aanbiedt.